İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Hidrolik Ana Bilim Dalı Başkanı Çaykaralı hemşerihmiz Prof. Dr. Necati Ağıralioğlu ?Çaykara Tarihinden Bir Sayfa" adlı geçmiş tarihimizde bir yolculuk yapacağımız makalesini siz değerli okurlarımızla paylaşıyoruz.
1952 yılında Çaykara Ortaokulu açıldı. O yıl Çaykara´nın bir dönüm noktasıdır. Bu yazıda, 1952´den öce orta öğretim tahsili gören Çaykaralılar hakkında kısa bilgiler verilmiştir.
SOLAKLI VADİSİNDEKİ PAZARYERLERİ
20. yüz yılın ilk çeyreğine kadar, 80 kilometre uzunluğundaki Solaklı Vadisinde yerleşim yeri olan bütün köyler Of ilçe merkezine bağlıydı. Solaklı Çayının iki yamacına yerleşmiş halk, vadi tabanında kendilerine yakın kurulan çarşılarda alışveriş yaparlardı. Vadide 4 tane olan bu çarşılarda ayrıca haftanın bir günü pazaryeri kurulurdu. Bu pazaryerleri denizden itibaren vadi boyunca Taşhan, Dernekpazarı, Çaykara ve Hadipazarıdır.
Solaklı Çayı kenarında kurulan bu çarşılardan en işlek olan Hadipazarı, Ataköy Deresi ile Solaklı kavşağında; Dernekpazarı ise Solaklı Çayı ile Holo Deresi kavşağında yer alır. Çaykara ise Solaklı Çayı ile Eğri Dere kavşağının güney doğu arazisinde kuruludur.
SOLAKLI VADİSİ KERVAN YOLU
Geçmiş asırlarda, Doğu Anadolu´nun bir yol kavşağında olan Bayburt´u en kısa yoldan Karadeniz bağlayan kervan yolu Solaklı vadisinden geçtiği için bu yoldan yoğun bir şekilde kervanlar yük ve yolcu taşırdı. Doğu Anadolu´da yazın beslenen hayvan sürüleri sonbaharda canlı olarak bu güzergâhtan geçer, sahilde gemilerle istenen yere ulaştırılırdı. Solaklı Çayı yanındaki bu yolu vadi halkı da yük ve yolcu ulaşımında kullanırdı.110 kilometre uzunluktaki Bayburt- Of kervan yolunu kervanlar ve sürüler 3-4 günde alabildiği için yukarıda adı geçen çarşılarda konaklarlardı. Bu da vadiye ve çarşılara canlılık getirirdi. Fakat bu yoldan hiçbir araba geçemezdi.
1900´lu yılların başında Doğu Karedeniz Bölgesinden Doğu Anadolu Bölgesine sadece Zigana Dağı üzerinden Trabzon- Erzurum araba yolu mevcuttu. O dönemde motorlu araba pek ender olduğu için bu yoldan daha çok hayvan arabaları ile veya yaya yük ve yolcu taşınırdı. Fakat bu araba yolu Solaklı Vadisi kervan yükünün bir kısmını kendisine çekmişti.
1916-1917 Rus işgali yıllarında Of- Bayburt arsında bir araba yolu yapılınca bu güzergâh ve vadi ulaşım bakımından yeniden değer kazandı. Yapılan araba yolu vadideki ulaşımı çok kolaylaştırmıştı. Bu araba yoluna yakın köyler diğerlerine nazaran daha erken iş ve eğitim için dışarıya (vadi dışına) açılabilmişti.
1939´te Erzurum´a ve dolayısıyla Doğu Anadolu´ya tren hattı bağlanınca, bu hat Solaklı araba yolu güzergâhının trafik yoğunluğunu iyice düşürdü. Çünkü bölgedeki yük ve yolcular trenle taşınmaya başladı.
İLKOKULLAR AÇILIYOR
1921 yılında Çaykara çarşısında ilk defa bir ilkokul açılmıştı. Önceleri bir çarşı durumunda olan Çaykara 1925 yılında bucak haline getirilmişti. 1929 Of sel felaketinde Solaklı vadisindeki 4 çarşı da tamamıyla yıkıldı. Bu felaketten sonra Hadipazarı iyice zayıfladı ve giderek kapandı.
Cumhuriyetin başlangıcında, aileler çocuklarını okutmak için pek de hevesli değildi. İlçede araba yolu ve elektrik olmadığından bütün işler ve yük taşımaları insan gücü ile yapıldığı için her evin çocuğu evin insan gücü açısından bir zenginliği sayılıyor, okula gitmeyi sadece bir meslek edinme işi olarak görüyor ve onun okumasına adeta çocuğun kaybedilmesi olarak bakılıyordu.
1929 yılında Dernekpazarı´nda ?Kondu İlkokulu? açıldı. 1929 yılındaki selde Çaykara ve pek çok köyde toprak kaymaları oldu. Okul ve arsasını da sel götürdü. Çaykara´da okul binası yapılmak istendi, fakat arsa bulunamadı. Nihayet Işıklı Köyünde hayırsever bir zatın hediyesi olarak bir arsa bulundu ve bir bakıma imece usulü ile 1931 yılında binası tamamlanarak Çaykara İlkokulu oraya taşındı.
1931´den sonra, önce bazı merkezi büyük köylerde ilkokullar açılmaya başlandı. Mesela, 1935 yılında Maraşlı, 1944 yılında Şahinkaya gibi köylerde 5 yıllık eğitim veren ilkokullar öğretime açıldı. 1948 yılında Çaykara ilçe yapıldı. 1948-1949 eğitim-öğretim yılında Eğridere İlkokulu, 1952-1953 öğretim yılında Taşören İlkokulu eğitime başladı. İlkokul açılmaları zamanla her köyde tamamlandı. İlkokullar açılmış, fakat ilkokulu bitirenler ortaokula devam edecek okul bulamıyorlardı.
ÇAYKARA ORTAOKULU
1952 yılında Çaykara Ortaokulu açıldı ve Işıklı Mahallesindeki ilkokul binasında eğitim ve öğretime başladı. O yıl Çaykara Ortaokulunun açılması Çaykara için adeta yeni bir çığır olmuştur. Fakat geç kalınmıştı. Hâlbuki o tarihe kadar Trabzon´un bütün ilçelerinde ortaokul açılmıştı. Mesela Akçaabat´ta ortaokulun açılış yılı 1947´dir.
Çaykara Ortaokuluna 4-5 kilometre mesafe içindeki Işıklı, Yeşilalan, Kabataş, Taşören, Eğridere, Soğanlı, Akdoğan, Şahinkaya, Maraşlı, Aşağı ve Yukarı Kumlu köylerinden öğrenciler okula akın etti. Hatta 8-9 kilometre mesafelerden gelenler bile vardı. Ancak Çambaşı, Taşkıran, Taşlıgedik, Derindere, Ataköy, Çamlıbel, Köknar, Ulucami, Akköse, Karaçam, Uzungöl, Demirkapı, Çayıroba, Arpaözü gibi köyler ile Dernekpazarı köyleri gibi daha uzak yerlerden her gün yürüyerek okula gidip gelmek mümkün olmadığından bu köylerden pek fazla öğrenci okula katılamadı. Bu uzak köylerden ancak Çaykara merkezde oda kiralayıp kalabilenler okula devam edebildi. O zamana göre çocuğuna Çaykara´da oda kiralayıp çocuk okutmak bile çoğu aileler için ağır mali bir külfetti.
Ayrıca ortaokul köylere uzak olduğundan ilk yıllarda köy ilkokullarını bitiren kızlardan hiçbiri ortaokula devam edemedi. Sadece Çaykara´da oturan memurların kız çocukları okula kayıt yaptırabildi.
1952 yılına kadar yörede ilkokulu bitiren bir öğrenci, ya askeri okulları kazanırsa oraya gidiyor, yatılı okuyor veya kazanırsa ilkokula dayalı Yavuz Selim Öğretmen Okulu gibi öğretmen okullarında parasız yatılı okuyabiliyordu. Trabzon Öğretmen Okulu ise ortaokula dayalı öğrenci alıyordu. Bunların dışında öğrenciler kendi imkânları ile bölge dışında bulunan okullara gidebiliyordu. O dönemde, bölge dışında öğrenci okutmak öyle her ailenin harcı değildi. İlçe dışında okuyacak bir öğrencinin masrafını karşılayacak aile sayısı bir elin parmakları kadar azdı.
1955 yılına kadar orta okullardan mezun olanlardan bulabildiklerimin isimlerini ve mesleklerini doğum tarihi sırasına göre aşağıya çıkarıyorum. Çaykara´da çocukluğumuzda bu insanlar büyüklerimiz tarafından bize örnek olarak gösterilirdi. Bu maksatla bazı kaynaklar yanında,?Trabzon Lisesi 100. Yıl Albümü: 1887-1987, 1987?den de faydalanılmıştır. Bu albümde her mezunun vesikalık fotoğrafı, adı ve soyadı, doğduğu yer ve yılı ile birlikte mesleği de görülmektedir. Albümdeki 1954-1955 yılı dahil eski yıllar taranmıştır. Ancak eski mezunlarda doğum yeri ilçe olarak Of gösterildiği için bazı mezunların aslen Çaykaralı olup olmadıkları belirlenememiştir. 1955 yılında 15 yaşında yani ortaokulu bitirme çağına gelmiş olanlardan küçükler, 1940 ve daha sonra doğanlar, ister Çaykara´da, ister dışarda okusun listeye dahil edilmemişlerdir. Ayıca ilkokuldan sonra öğretmen okulunu kazanların hepsinin belirlenmesi tarafımızdan mümkün olmadığından bu insanlar çalışmaya katılmamıştır.
1895 MUSTAFA CANSIZ (DİN ÂLİMİ): 1895 yılında Kondu´da doğan Mustafa Cansız üniversite tahsiline eşdeğer bir tahsil yaptığı kabul edilerek uzun yıllar Trabzon ve Rize havalisinde hizmet etmiş ve 1975 yılında vefat etmiştir.
1899 CEVDET SUNAY (CUMHURBAŞKANI): Çaykara-Ataköy kökenli Cevdet Sunay (10 Şubat 1899, Erzurum ? 22 Mayıs 1982, Ankara), Türk Silahlı Kuvvetleri´nin 12. Genelkurmay Başkanı ve Türkiye Cumhuriyeti´nin beşinci cumhurbaşkanı görevlerini yürütmüştür.
1914 OSMAN TURAN (PROF. DR.): Şahinkaya kökenli Osman Turan (1914 Çaykara, Trabzon - 17 Ocak 1978 İstanbul) ortaokulu Bayburt´ta okudu. Kendisi Türk tarih profesörü, Selçuklu Tarihi´nin kurucusudur. Trabzon milletvekili seçilmiştir.
1919 FAHREDDİN SAMİ MİROĞLU: Aslen Çaykaralı olan Fahreddin Sami Miroğlu, 1937-38 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun olmuştur.
1922 AHMET GÜRSOY (YÜKSEK TAHSİL): Maraşlı Köyü doğumlu olan Ahmet Gürsoy Trabzon Öğretmen okulu müdürlüğü ve Trabzon Yüksek Öğretmen Okulu hocalığı yapmıştır.
1922 BEHRAM KURŞUNOĞLU (PROF. DR.): Aslen Çaykaralı olan Prof. Dr. Behram Kurşunoğlu (d. 1922, Bayburt, - ö.25 Ekim 2003; Miami, Florida), 1938-39 Ders yılında Trabzon Lisesinden mezun olmuştur. Teorik fizikçi, eğitimci olan Behram Kurşunoğlu 1972´de fizik alanında TÜBİTAK Bilim ödülü ile onurlandırılmıştır. Behram Kurşunoğlu 2003 yılında Miami´de vefat etmiştir.
1922 MEHMET NÜZHET ULUSOY (HUKUKÇU): Aslen Çaykara Maraşlı Köyünden olan Mehmet Nüzhet Ulusoy 1922 yılında Çarşamba´da doğdu (d. 1 Ocak 1922 - ö. 6 Mayıs 2000). Samsun Belediye Başkanlığı, 11. dönem Samsun Milletvekilliği ve Samsunspor Başkanlığı yapmıştır.
1924 AHMET TAKAOĞLU (İNŞ. YÜK. MÜH.): Çaykara- Taşören´de doğan Ahmet Takaoğlu babasının Of´ta ticaret yapması sayesinde ortaokula başladı. 1941-42 ders yılında Trabzon Lisesini bitirdi.1949 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesinden mezun oldu. İller Bankası Genel Müdürlüğü yaptı. 1989 da vefat etti.
1924 ÖMER LÜTFÜ HACIPAŞALIOĞLU (ÖĞRETMEN): Çaykara-Eğridere doğumlu olan Ömer Lütfü Hacıpaşalıoğlu (Baş) 1945-46 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine kaydını yaptırdı. Çaykara Merkez İlkokulunda hocalık ve daha sonra müfettişlik yaptı. Ortaokul 1. Sınıfta Coğrafya dersi hocamdı.
1924 AHMET KARA (DOKTOR): Çaykara Soğanlı köyünden olan Ahmet Kara, 1945-1946 ders yılında Trabzon lisesinden mezun olmuştur. Trabzon milletvekilliği ve senatörlük yapmıştır.
1925 CEVDET YAVUZ (ÖĞRETMEN): Çaykara Akdoğan Köyünde doğdu. Öğretmen okulunu bitirdi. Çaykara Merkez İlkokulunda öğretmenlik yaptı. 2010 yılında Bursa´da vefat etti. 1957-58 ders döneminde Çaykara Ortaokul 1. Sınıfta Tabiat Bilgisi hocalığımı yaptı.
1925 HASAN TÜRKER (ÖĞRETMEN): Çaykara-Soğanlı Köyünde doğdu. Öğretmen okulunu bitirdi. Çaykara Merkez İlkokulunda öğretmenlik yaptı, müfettiş oldu. 2002 yılında vefat etti. 1958-59 ders yılında Çaykara Ortaokulu 2. Sınıfta Din Dersi hocalığımı yapmıştır.
1925 İSMET SOYSAL (ÖĞRETMEN): Maraşlı Köyünde doğdu. Uzun yıllar kendi köyünde öğretmenlik yaptı. Daha sonra Adapazarı´na yerleşti.
1926 AHMET TOPALOĞLU (ÖĞRETMEN): Çaykara Şahinkaya Köyünde doğan Ahmet Topaloğlu, aynı köyde 1944 açılan Şahinkaya İlkokulunun ilk hocasıdır ve uzun yıllar bu okulda öğretmenlik yapmıştır.
1926 ALİ RIZA UZUNER (ORMAN YÜK. MÜH.): Çaykara Soğanlı Köyü doğumlu olan Ali Rıza Uzuner, babasının Çaykara´da ticaret yapması dolayısıyla ilçe dışında ortaokulu okudu. Erzururm Lisesinden sonra, 1947 yılında İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesini bitirdi ve Orman Yüksek Mühendisi oldu. Ayrıca İsviçre´de mesleği ile ilgili ihtisas yaptı. Uzun yıllar Trabzon milletvekili seçildi, bakanlık yaptı. 2013 yılında vefat etti.
1926 İSMAİL HAKKI HACIPAŞALIOĞLU (YARBAY): Çaykara-Eğridere Köyünde doğan İsmail Hakkı Hacıpaşalıoğlu (Baş), 1945-46 yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu ve deniz subayı olarak görev yaptı.
1927 MUSTAFA KUMKUMOĞLU (LİSE M.): Yeşilalan Köyünde doğan Mustafa Kumkumoğlu, Trabzon Lisesinden mezun olmuş, Karayolları 10. Bölgede uzun yıllar çalışmış ve 1977 yılında Trabzon´da vefat etmiştir.
1928 ALİ KEMAL ERDEM (ÖĞRETMEN): Ali Kemal Erdem 1928 yılında Maraşlı köyünde doğdu. 1946-47 ders döneminde Trabzon Lisesini bitirdi. Çaykara ve Trabzon´da öğretmenlik yaptı.
1928 İLYAS KUMKUMOĞLU (LİSE MEZUNU): Çaykara- Yeşilalan Köyünde doğan İlyas Kumkumoğlu uzun yıllar Çaykara´da görev yaptı, 2011 yılında Burhaniye´de vefat etti.
1930 İSMAİL KAYMAK (İLAHİYATÇI): Çaykara Eğridere doğumlu olan İsmail Kaymak ilkokul, ortaokul ve liseyi imtihanlarını dışardan vererek bitirdi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun oldu. Müftülük yaptı.
1930 MEHMET AKÇELİK (ÖĞRETMEN): Akdoğan Köyünde doğan Mehmet Akçelik, 1948- 1954 yılları arasında 6 yıl Eğridere Köyü İlkokulunda müdürlük ve öğretmenlik yaptı. 1952- 1953 ve 1953-1954 ders yıllarında bana ilkokul 1. ve 2. sınıflarda hocalık yapmıştır.
1930 MEHMET ÇOĞALAN (ALBAY): Çaykara-Eğridere Köyünde doğan Mehmet Çoğalan Çaykara Merkez İlkokulundan sonra askeri okul sınavlarını kazanıp subay oldu. En son Ankara Merkez Jandarma komutanı görevini yürüttü.
1931 FERİDUN FİKRİ KURŞUN (YÜK. MÜH): Çaykara- Akdoğan Köyünde doğdu. 1950-51 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu. İstanbul Teknik Üniversitesini bitirerek yüksek mühendis oldu.
1932 KAZIM KAYAOĞLU (ÖĞRETMEN): Çaykara-Taşören Köyünde doğan Kâzım KAYAOĞLU 1964 ve 1966 yılları arasında 2 yıl Eğridere Köyü ilkokulunda öğretmenlik ve müdürlük görevi yaptı. 2012 yılında Samsun´da vefat etmiştir.
1934 ZİHNİ GÜRSOY (VALİ): ÇAYKARA Maraşlı köyünde doğan Zihni Gürsoy Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesini bitirdi. Uzun yıllar çeşitli vilayetlerde valilik görevlerinde bulundu.
1935 ALİ FİKRİ YAVUZ (MÜFTÜ, YAZAR): Ali Fikri Yavuz 1935 yılında Akdoğan köyünde doğdu, 1942-43 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu. İstanbul Müftülüğü yaptı. ?Kur´an-ı Kerim Meali? adlı bir kitap yazmıştır.
1935 BAYRAM ÇİLİNGİR (DOKTOR): 1935 yılında Çaykara´da doğan Bayram Çilingir, 1954-55 döneminde Trabzon Lisesinden mezun olmuştur. Çaykara´da bir süre doktorluk yapmıştır.
1935 İSMAİL OĞUZ (GAZETECİ): İsmail Oğuz (1935-1980), 1935 yılında Çaykara- Taşlıgedik (Mezere-i Paçan) Köyü´nde doğdu. İstanbul´da gazetecilik yaptı.
1935 MEHMET KIRAL (KORGENERAL): Çaykara- Ataköy doğumlu Mehmet Kıral, Çaykara İlkokulundan sonra askeri okulu kazandı ve çeşitli hizmetlerden sonra korgeneral oldu.
1935 SALİH ZEKİ UZUNER (ÖĞRETİM ÜYESİ): Çaykara- Soğanlı Köyünde doğan Salih Zeki Uzuner 1953-54 ders döneminde Trabzon Lisesinden mezun olmuştur. Kendisi Jeoloji konusunda doktora yapmıştır. Karadeniz Teknik Üniversitesinde öğretim üyesi olarak çalışmıştır.
1935 YILMAZ TURAN (ÖĞRETMEN): Şahinkaya Köyünde doğan Yılmaz Turan 1959-1960 ders yılında Ortaokul 3. Sınıfta Yurttaşlık dersi hocamdır
1935 ZEKİ EROĞLU (SİYASETÇİ): Çaykara- Maraşlı Köyünde doğan Zeki Eroğlu Trabzon Milletvekilliği yapmıştır.
1935 ZEKİ GÜRSOY (ÖĞRETMEN): Zeki GÜRSOY, 1955-1957 yılları arasında 2 yıl Eğridere Köyünde öğretmenlik ve müdürlük görevi yaptı. 1955- 1956 ve 1956-1957 ders yıllarında benim Eğridere ilkokulunda 4. ve 5. sınıfta hocamdı. 2015 yılında vefat etmiştir.
1936 AHMET CEMAL DENİZ (YÜK. Öğ. Ok.): Aslen Çaykara- Maraşlı Köyünden olan Ahmet Cemal Deniz 1958-1959 ders döneminde Çaykara Ortaokulunda Fizik hocalığımı yapmıştır.
1936 ALİ GEDİK (ÖĞRETMEN): Çaykara- Işıklı Köyünde doğan Ali GEDİK, öğretmen olduktan sonra 1954-1955 ders yılında Eğridere Köyü İlkokulunda öğretmenlik ve müdürlük görevi yaptı. 1954-1955 ders yılında benim ilkokul 3. Sınıfta hocamdı.
1936 BEKİR TOPALOĞLU (PROF. DR): 1936 yılında Çaykara- Taşçılar Köyünde doğdu. 1952 yılında İstanbul İmam-Hatip Okulu´na girdi, 1959´da mezun oldu. 1959-1963 yılları arasında İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü´nü bitirdi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde çalıştı.
1936 FAZLI BALTACI (DOKTOR): 1936 yılında Çaykara-Eğridere Köyünde doğan Fazlı Baltacı 1956-57 döneminde Trabzon lisesini, daha sonra İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesini tamamlamıştır. Bir süre Adapazarı´nda çalıştıktan sonra Trabzon´da doktorluk yapmıştır.
1936 HÜSEYİN AVNİ UYGUN (DOKTOR): 1936 Çaykara- Şahinkaya doğumlu olan Hüseyin Avni Uygun, bir süre Çaykara´da ve Of´ta doktorluk yapmıştır. Kendisi 1958-1959 ders yılında Çaykara Ortaokulunda Fransızca dersi hocam olmuştur.
1936 MAHMUT KEMAL KUMKUMOĞLU (AVUKAT): Çaykara-Yeşilalan Köyü doğumlu olan Mahmut Kemal Kumkumoğlu Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur. Kendisi uzun yıllar İstanbul´da avukatlık yapmıştır.
1937 MUZAFFER YÜCE (VALİ): Çaykara-Yeşilalan Köyünde doğan Muzaffer Yüce, çeşitli illerde valilik yapmıştır.
1938 FEVZİ KONAN (İNŞ. YÜK. MÜH.): Aslen Çaykara Işıklı Köyünden olan Fevzi Konan Sarıkamış´ta doğmuş ve büyümüştür. 1962 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesinden mezun olmuştur.
1939 ALİ NACİ TUNCER (HUKUKÇU): Ali Naci Tuncer, Taşören- ÇAYKARA ? 1939 doğumludur. Ankara Ü. Hukuk Fakültesini bitirmiştir. Aynı Fakültede Medeni Hukuk Dalında Master yapmıştır. Hâkimlik Cumhuriyet Savcılığı ve XXI inci Dönem Trabzon Milletvekili yapmıştır.
1939 FEVZİ SEZER (KAYMAKAM): Aslen Eğridere-Çaykaralı olan Fevzi Sezer Göksun ve Korgan gibi ilçelerde kaymakamlık yapmıştır.
1939 İSMAİL MÜFTÜOĞLU (HUKUKÇU): 1939 Çaykara ?Eğridere Köyü doğumlu olan İsmail Müftüoğlu, Çapa Öğretmen Okulunu bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. 4´üncü Dönem Sakarya Milletvekilliği yapan İsmail Müftüoğlu Adalet Bakanı olarak da hizmet etti.
1939 MEHMET KARA (BİNBAŞI): Çaykara- Eğridere Köyünde doğan ve Kara Harp Okulunu bitiren Mehmet Kara, Akçaabat ve Trabzon Belediye Başkanlığı yapmıştır. Trabzon Milletvekili olmuştur.
Kaynakça
Niyazoğlu, Ahmet Cemal, Post ? Zenolular, www.nuke.ulucami.net/modules.php?name...
Toğrol, Ergün, İTÜ İnşaat Fakültesi Cumhuriyetin Ellinci Yılı Kitabı, 1973.
Trabzon Lisesi 100. Yıl Albümü: 1887-1987, 1987.
www.caykaragundem.com
