Duygular İnsan yaşamında fonksiyonel olduğu kadar davranışlarını yönlendirici rölü vardır. Olumlu olumsuz tüm duygular insana yaratıcı tarafından verilmiştir. İnsandan istenen bu duyguları doğru zaman ve yerde kendine ve çevresine iyilik hali oluşturacak şekilde kullanabilme iradesini göstermesidir. İmtihanda bu olsa gerek.
Duyguları belirli uyaranlara karşı ortaya çıkan anlık tepkiler olarak tanımlayan Stanley ve Burrows bireyin ihtiyaçlarını karşılamada işlevsel bir rol oynayarak itici bir rol sağladığından bahseder. (1)Bunun dışında duyguyla duygu durumunda olmayı ayırır.
Duygular anlık tepkiler ve sağlıklı iken duygu durumunda olmak duyguda daha uzun süreli kalmak olduğunu belirtir. Kur'an-ı Kerim'e baktığımızda İnsanın üç duygusunda değil de üç duygu durumunda kalışı yani ahlak haline getirişinden bahsediyor. Bunlar hasetçilik, zancılık ve inatçılık. Toplumdaki tüm problemler bu üç duygu ve davranışı ahlak haline getirmekten kaynaklanır. Bu yazımızda haset üstünde duracağız.
Haset ve kıskançlığın farkına değinen araştırmacı Kim ve Smith ‘ e göre “ Haset iki kişi arasında ortaya çıkan ve kişilerin birinin, diğerinin zayıf ve noksan bir yönü olması halinde bu zayıflıktan zevk alması halidir.”(2)
Kıskançlık kavramına baktığımızda ise “hasetten farklı olarak çoğunlukla üç kişi arasında ortaya çıkan ve kişilerin birinin diğerine karşı kaybetme korkusu ile kendini gösteren, durum ve süreç yönünden de haset duygusundan farklı bir hal olduğunu söyler.”(2)
İnsanı yaradılışı ilişkin ayette “ Andolsun ki sizleri yarattık, sonra size şekil verdik, daha sonra meleklere: “Âdem’e secde edin.” dedik. İblis dışında hepsi secde ettiler. O, secde edenlerden olmadı. “(Allah) buyurdu ki: “Sana emrettiğimde seni secde etmekten alıkoyan nedir?” Dedi ki: “Ben ondan daha hayırlıyım. (Çünkü) beni ateşten, onu topraktan yarattın.” (7/A'râf 11-12)
Allah’ın insanoğluna verdiği değeri kıskanarak temelde insana secde etmemesinden ziyade Allaha itaat etmeme durumu söz konusudur. Burada rol model şeytandır. Şeytanın haset duygusunu davranışa dökerek hasetçilik yapması hasetin şeytani bir tutum olduğunu gösterir. Haset Allah’ın taksimatına karşı baş kaldırıdır.
Karar verme süreçlerinde etkili olan duygu durumlarına baktığımızda.
Ben de yok onda da olmasın (Haset)
Ben de olsun kimsede olmasın (Şuhl)
Ben de olsun sen de olmasın. (Buhul)
Onda var bende de olsun (Gıpta)
Ben de var onda da olsun (Sehavet)
Onda yok bende de olmasın (Fakr)
Ben de var sende de olsun.(İhsan)
Benimki senin olsun. (Kerem)
Sende var ya ben de olmasa da olur.(İsar) (3)
Sonuç olarak. duygularımız yaratılışın gereği önemli yapılardır. Önemli olan onları nasıl yönettiğimizdir. Duygularımızı kendimizin ve toplumun adına doğru kullandığımız hayırlı seneler olsun.
Selam ve saygılarımla.
(1) Çeçen, Y. D. D. A. (2002). Duygular İnsan Yaşamında Neden Vazgeçilmez ve Önemlidir? . Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 9 (9) , . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cusosbil/issue/4366/59724
(2) Polat, YB (2017). Haset, İmrenme ve Kıskançlık Duygu Durumlarının Ayrıştırılması .
(3) https://twitter.com › muhyiddinsekur "Mertebeler"
