Evrendeki canlı cansız bütün varlıkları, insanın algılama yetisindeki somut ve soyut bütün kavramları tek tek ya da tür olarak karşılayan sözcüklere “ad” diyoruz. At, ağaç, bağ, balık, çocuk, çiçek, dağ, demir, gelin, insan, kuş, tarla, toprak, sınıf, sürü, yaprak, Ali, Gelibolu, Trabzon, başlamak, okumak, anlayış, cesaret, duygu, güzellik, iyilik, rüya vb. sözcükler birer addır.
Çaykara’da Rumca Adların Dişiliği, Erilliği Ve Yansızlığı:
Rumcada adlar Türkçeden farklı olarak “dişi”, “eril” ve “yansız” bir şekilde cinsiyete dayalı olarak da ifade edilirler. Adların cinsiyetini son eklere bakarak; özel adlar, coğrafi adlar, aylar ve günlerin önlerine bir öğe-tanımlık- ile belirtili “ο-o”, “η-i”, “το-tu” ve belirtisiz “ένας-enas”, “μία-mia”, “ένα-ena” öğeleri getirilerek anlarız.
Belirtili Adların Önüne Konulan Öğelerle Erkek, Dişi ve Yansız Adları Oluşturma Tablosu
|
ERKEK İSİM - Ο, ο |
DİŞİ İSİM - Η, η |
YANSIZ İSİM - Το, το |
|
|
|
|
|
ο Πέτρος (Peder) |
η Τουρκία (Türkiye) |
το τετράδιο(not defteri) |
|
ο πατέρας (baba) |
η αδελφή (kız kardeş) |
το παιδί (çocuk) |
|
ο μαθητής (öğrenci) |
η οδός (sokak) |
το γράμμα (mektup) |
Rumcada bir adın başında “o-o” öğesi varsa ö sözcük tekil eril; “oı-ı” öğesi varsa o sözcük çoğul erildir. Sözcüğün sonu “ος-os”, “ας-as”, “ης–is” ekleriyle bitiyorsa sözcük tekil erildir; “οι-ı”, “ες-es” ekleriyle bitiyorsa sözcük çoğul erildir.
Türkçe’de ismin önüne gelen “bir” anlamındaki sözcüğün Yunanca’da olduğu gibi Rumca’da da üç tane karşılığı vardır. Bunun nedeni ise isimlerin, erkek, dişi ve yansız (tarafsız) olmak üzere üç grupta toplanmasıdır.
“Bir” Öğesinin Erkek, Dişi ve Yansız Adlara Karşı Durum Değiştirmesi
ΕΝΑΣ, ΜΙΑ, ΕΝΑ - BİR
|
|
Erkek artikel |
Dişi artikel |
Nötr artikel |
|
|
|
|
|
|
Yalın |
ένας |
μία |
ένα |
|
İyelik |
ενός |
μίας |
ενός |
|
-i hali |
ένα(ν) |
μία(ν) |
ένα |
Adın Yalın Halinde “bir” Öğesinin Aldığı Durum
Erkek Adlarda
“Ένας άνθρωπος-enas anthropos” “Bir adam” anlamındadır. Burada “adam” anlamındaki “άνθρωπος-anthopos” sözcüğü yalın halde ad olarak “ος-os” eki aldığı için tekil erkektir ve “bir” öğesi paragraf başındaki gibi kullanılır. Rumcayı konuşan benim gibi Çaykaralıların çoğu bu ifadeyi her iki sözcükteki “ς-s” sesini çıkarmadan, Türkçe söylemi gibi “bir adam” olan “ena anthropo” şeklinde adın yalın haldeki erilliğine bakmadan söyler.
Dişi Adlarda
“Μία σαλάτα, παρακαλώ-mia salata, parakalo” “Bir salata, lütfen” anlamındadır. Buradaki “salata- σαλάτα” adı dişi ve yalın haldedir. Tablomuza baktığımızda kurala uygun olarak “bir” öğesi “μια” şeklinde paragraf başındaki cümledeki gibi kullanılır. Rumcayı konuşan benim gibi Çaykaralıların bu ifadeyi: “bir salata, yalvarıyorum - “ένα σαλάτα, παρακαλώ ” şeklinde, “salata - σαλάτα ” adının dişi ve yalın halde olduğuna bakmadan “bir” öğesini Türkçe ifadelerde nasıl kullanıyorsa ““ένα” sözcüğünü de o şekilde söylüyor.
Yansız –Nötr- Adlarda
“Έχω ένα παιδί – bir çocuğum var” buradaki “çocuk – παιδί” adı tabloya baktığımızda yansız yalın halde olduğunu görüyoruz. “Bir” öğesini addan önce kullanırken “ένα”cümlesini kullanacağız, paragraf başındaki cümle gibi. Burada “çocuk – παιδί” sözcüğünü benim gibi Rumca konuşanların çoğu “erkek çocuk” olarak bilir ve kullanır! Yani “Έχω ένα παιδί – bir çocuğum var” Rumca ifadesi Çaykaralının dilinde “bir erkek çocuğum var” şeklinde anlam bulmaktadır. “Bir Çocuğum var” ifadesini Rumca konuşan Çaykaralı çoğunlukla “Έχω ένα γαρδελ –eho ene ğardel” şeklinde söyler.
Adın İyelik “in” Durumunda “bir” Öğesinin Aldığı Durum
Erkek Adlarda
“το πουλί είναι ενός φίλου μου- to puli ine enos filu mu - kuş, bir arkadaşımındır” cümlesinde “φίλου –filu” arkadaş sözcüğü eril tekil ve “μου-mu” “in” eki aldığı için “bir” öğesi “ενός-enos” şeklinde yazılır ve söylenir. Cümlede bulunan adın iyelik ekine, adın dişi, erkek ya da yansız olduğuna bakmadan Çaykaralı, “s” sesini çıkarmadan ve “bir” öğesini öğrendiği “eva” olarak söyler.
Dişi Adlarda
“παιδιά μιας μητέρας-bedia mias miteras - bir annenin çocukları” cümlesinde “μητέρας -anne” sözcüğü dişi ve iyelik eki olan “in” ekini aldığı için “bir” öğesi “μιας-mias” şeklinde yazılır ve söylenir. Ancak benim gibi Rumca konuşan Çaykaralı, bu kuraların hiçbirini kaleye almadan, adın dişi ya da erkek olma özelliğine bakmadan “bir-mias” yerine “bir-enan” sözzcüğünü, “miteras-anne” yerine “μαvα- mana-anne” sözcüğünü kullanarak söyler.
Yansız –Nötr- Adlarda
“Είναι η φωτογραφία ενός σπιτιού – İne i fotokrafia enos spitiu – (Bu) bir evin fotoğrafıdır” bu cümledeki “σπιτιού – ev” sözcüğü, dişi, erkek olmadığı, yansız ad olduğu için ondan önce gelecek olan “bir” ifadesi kurala göre ve de cümlede kullanıldığı gibi “ ενός” olmak zorundadır. Benim gibi Rumca konuşan Çaykaralı cümledeki “ ενός” ifadesini hiçbir kuralı dikkate almadan adın “i” ve erkek halindeki “bir” ifadesi olan “ ενav” olarak kullanır.
Adın “İ” Halinde “Bir” Öğesinin Aldığı Durum
Erkek Adlarda
“Bir adamı görüyorum” cümlesinin Rumcası, “Βλέπω έναν άνθρωπο - Vlepo evav anthroopo” şeklindedir. Rumca konuşabilen Çaykaralı da bu cümleyi bir harf farkla “Elepo enan anthropo” şeklinde söyler. Bu adın “i” halinin eril durumunu gösterir. Çaykaralının adın eril ve “i” halini ve “bir” ifadesini en doğru kullandığı bu durumda görülmektedir.
Dişi Adlarda
“Bir salata, lütfen” ifadesi Rumca , “Μία(v) σαλάτα, παρακαλώ- mian salata,paraalo” - bir salata rica ediyorum” şeklinde de söylenir. Rumca konuşan Çaykaralı bu cümleyi ne “Μία” ne de “Μία(v)” öğesini kullanarak söylemez. Bu cümleyi de adın eril durumundaki gibi “έναν” öğesini kullanarak söyler.
Yansız Adlarda
“Bir çocuğu var” cümlesindeki çocuk adı yansız –nötr- addır. Rumca yazılışı “έχει ένα παιδί –ehi eva pedi”” şeklindedir. Rumca konuşan Çaykaralı her nedense bu cümleyi kurala uygun söyler ancak “παιδί –pedi” sözcüğünü “çocuk” olarak değil de “erkek çocuk” olarak kullanır.
Bir “Μία(v) - Mian” Öğesi ve Çaykaralı
“Μία(v) - mian” öğesini Rumca konuşan Çaykaralı, “kez” ve “kere” anlamlarıyla daha çok cümle içinde kullanır: “bir kez gelmedin” cümlesini “δεν ήρθες μια φορά – den irdes mia fora” şeklinde kullanması gerekirken; “mia u çerdes” şeklinde; “bir kere demedin” cümlesini “δεν είπες μια φορά” şeklinde kullanması gerekirken; “μια u είπες – mia u çipes” şeklinde kullanır.
Türkçede “Adın Halleri” konuşma ve yazı dilinde ne kadar önemli ise, sözünü ettiğim yukarıdaki kurallar da Rumca için o kadar önemlidir. Bütün bu açıklamalar, Rumca konuşan Çaykaralının, Rumca’da olmazsa olmaz “bir” öğesinin erkek, dişi ve yansız adlara karşı durum değiştirmesi kuralına; adın “yalın”, iyelik “in” ve “i” kurallarına genelde uymayarak kullandığını; adlarda “bir” öğesini Türkçe nasıl kullanıyorlarsa Rumca konuşmalarda da genellikle öyle kullandığını göstermektedir.
Kaynaklar:
