GAZİANTEP’TE SU BİLİMİ KONGRESİ

13-15 Ekim 2022 tarihlerinde Gaziantep’te 11. Ulusal Hidroloji Kongresi gerçekleştirildi (Şekil-1). Bu kongreye, davetli konuşmacı olarak katıldım. Bu yazı, bu kongre vesilesi ile Gaziantep ve kongreye ait gözlemlerimi özetlemek üzere hazırlanmıştır.

 

Şekil-1 Kongre salonu ana ekranı

Planlamasını Türkiye Ulusal Hidroloji Komisyonunun, ev sahipliğini Gaziantep Üniversitesinin yaptığı kongreyi, Devlet Su İşleri, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Birleşmiş Milletler Göç Kuruluşu, Altunkaya Grup Company,  Gaziantep Büyük Şehir Belediyesi, Gaziantep Su ve Kanalizasyon İdaresi, Gaziantep Şahinbey Belediyesi, SANKO Enerji, DOLSAR Mühendislik, Akım Elektronik Limited, Su –İş kurum ve kuruluşları desteklemiştir.

KONGREDE 1. GÜN

13 Ekim 2022 Perşembe Günü saat 9:30’da kongre törenle açıldı. Kongrenin açılış konuşmasını Gaziantep Üniversitesi öğretim üyelerinden Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Mehmet İshak Yüce yaptıktan sonra diğer protokol konuşmalarından sonuncusunu eski bakan, Türkiye Belediyeler Birliği Başkanı, Gaziantep Büyük Şehir Belediye Başkanı Fatma Şahin’den dinledik. Şehrin nüfusunun 2.100.000 olduğunu, ayrıca şehirde 450.000 civarında göçmen yaşadığını belirtmişti. Sıradan bir protokol konuşması olmayan bu sunumda, Başkan, bize geniş kapsamlı, uzun ve yüksek seviyeli adeta bir kültür ziyafeti çekti.

Bu tür toplantılara, valilikler ve belediyeler genellikle pek az ilgi gösterir. Hâlbuki valilikler ve özellikle büyük şehir belediyeleri illerindeki bu tür bilimsel toplantılara ilgi göstererek illerindeki altyapıların ve ekonomik kaynakların geliştirilmesinde toplantılardan faydalanmayı hedefleyebilirler. İller veya ülkeler ne kadar gelişmiş olurlarsa olsunlar, bilimsel gelişmeleri takip etmez ve uygulamazlarsa, dünyadaki teknoloji ve kalkınma yarışını sürdüremezler. En azından valiler veya belediye başkanları bir yardımcılarını bu tür toplantılar için görevlendirip sonunda toplantılar hakkında birer kısa rapor isteyebilirler.

O gün sabahki açış konuşmalarından sonra öğleden sonra üç salonda, akşama kadar bildiri sunumlarına devam edildi.

MUTFAK SANATLAR MERKEZİ

İlk günün sunumlarından sonra, Mutfak Sanatları Merkezinde, kongre katılımcıları için düzenlenen akşam yemeğine Sayın Fatma Şahin de katıldı. Yemekler yendikten sonra aynı salonda başka bir masada, Büyük Şehir Belediye Başkanı şehirdeki teknik elemanlarıyla bir çay toplantısı düzenledi. Beni de bu toplantıya çağıran Başkan, diğer bazı iller gibi, su kaynakları kıt olan Gaziantep’in uzun vadeli, 30-40 yıllık, içme suyu, sanayi suyu ve sulama suyu maksatlı su ihtiyaçları için “Su Master Planı” hazırlayacaklarını açıkladı.

KONGREDE 2. GÜN

14 Ekim 2022 Cuma günü saat 9.00 da “Dağlık Bölgelerin Ekonomik Gelişmesinde Su ve Diğer Doğal Kaynakların Etkisi: Uzungöl Havzası” adlı bildirimi sundum. O gün de 3 salonda süren bildiri sunumları saat 18:00 de sona erdi. Böylece farklı salonlarda 100’den fazla bildiri sunulmuş oldu. Bazı bildiriler 2 veya daha fazla yazarlıydı. Bu kongrede çeşitli araştırmalar, bilimsel çalışmalar sunuldu, tartışıldı. Kongreye üniversitelerden, bakanlıklardan, genel müdürlüklerden, bölge müdürlüklerinden, belediyelerden ve özellikle büyükşehir belediyelerinden ve özel sektörden 300 dolayında insan katıldı. Yeni bilgiler edindik ve konu ile ilgili tecrübelerimizi paylaştık. Kongre iyi planlanmış ve başarılı bir şekilde tamamlanmıştı (Şekil-2).

Şekil-2 Kongre merkezinden bir görüntü

Kongrenin son değerlendirme toplantısı Şekil-3’te gösterilmiştir. Sunumlarda ve sunumlar arası çay ve kahve molalarında pek çok akademisyen, serbest meslek erbabı ve bürokratla görüşme fırsatı bulduk. Bir kısmı eski arkadaşlarımız, bir kısmı yeni (Şekil-4).

Şekil-3 Kongrenin son değerlendirme toplantısı

Şekil-4 Düzenlemede görev alan bazı arkadaşlarla

Bu arada,  Cuma namazı için Gaziantep Üniversitesi Yerleşkesinde bulunan camiye gittik. Bu camide, kıble duvarının içinden yukarı çıkılıp mihrabın sağından ve solundan merdivenle üst kata çıkan iki boşluk bulunmaktadır. Bunlardan biri minber (hutbe okuma yeri), diğer kürsü (konuşma yer) olarak planlanmış. Dünyada pek yaygın olmayan bu durum Şekil-5’te gösterilmiştir. Böylece minber ve kürsü ile cami iç mekanı bölünmemiş oldu. İmam Hutbeyi sağ taraftaki mekândan okumuştu.

Şekil-5 Gaziantep Üniversitesi Camiinin iç görünüşü.

TV PROGRAMI

İkinci gün öğleden sonra, meslektaşım Ali Aytek beyin önceden planladığı Gaziantep TV5’de bir konuşma programına katıldım. Bu konuşma programını kongre sırasında tanıştığımız Av. Enver Bakırcı’nın yönetiminde gerçekleştirdik. Enver Bey, Gaziantep’in,  bölgenin, Türkiye’nin ve dünyanın su ile ilgili imkânları ve meseleleri ilgili sorular yönetti, ben de onlara cevaplar vermeye çalıştım ve yorumlar getirdim.

ŞAHİNBEY BELEDİYESİ KÜLTÜR MERKEZİ

14 Ekim 2022 tarihli kongre sunumlarından sonra akşam yemeğine Şahinbey Belediyesi’nin Şahinbey Kültür Merkezinde, Şahinbey Belediye Başkanı Mehmet Tahmazoğlu ile birlikte katıldık ve kendisi ile aynı masada yemek yedik. Yemekte kendisi ile sohbet ettik. Belediye sınırları içindeki nüfusun 900.000 ve göçmenlerin 300.000 dolayında olduğunu öğrendik. Bu kadar güzel bir kültür merkezi yapma fikrine nasıl ulaştığını sordum. Bazı ülkeleri gezdiğini ve sürekli faaliyet içinde olan bir kültür merkezi göremediğini söyledi. “Bunun üzerine, mimarlardan sürekli faal olacak bir kültür merkezi taslağı istedim” dedi. Karşılıklı görüş teatilerinden sonra bu eser ortaya çıkmış. Merkez, 5 katlı bir bina (Şekil-6). Arazi eğiminden dolayı orta kattan binaya giriliyor. Giriş katı bir fuar alanı, alt katlarda koridorun iki tarafında 8’er oda. Ziyaret ettiğimiz bu odaların her birinde akşamları, seçilen yetenekli öğrenciler için farklı müzik dallarında iki yıl ücretsiz eğitim verildiğini görerek öğrendik. Bunların içinden bir veya birkaçının gelecekte müzik milli takımında yer alacağına inanıyorum. 1600 kişilik konferans salonunda her gün bir faaliyet yürütülüyor. O akşam da aileler ve çocukları için düzenlenen faaliyette salon oldukça doluydu. Ayrıca çeşitli maksatlarla kullanılabilecek daha küçük salonlar da var. Bir tanesinde ses veya müzik hiç yankı yapmıyordu, bizzat deneyerek gördük. Diğer kültür mekânlarından 1 katta restoran vardı. 

Şekil-6 Gaziantep Şahinbey Kültür ve Kongre Merkezi

Yemek sırasında başkanı “Hoş geldin” konuşması için mikrofona çağırdılar.

”Necati Hoca, ne konuşayım?” diye nezaketen sordu.

Ben de “Bu Kültür Merkezini anlatsanız yeter” demiştim.

Konuşmasında bir ilçe belediyesi için hayal edilmesi güç işler yapıldığından bahsetti.

Bir uçak kiraladıklarını ve her gün sabah saat 6’ da Gaziantep’ten kalkan uçak gece saat 12’de geri dönüyormuş. Bu aradaki zamanda uçak diğer şehir seferlerini yapıyormuş. Bu uçakla Çanakkale Şehitliğine öğrenci gönderdiklerini söyledi. 180 kişilik uçak yolcularının 120’si orta öğretim öğrencisi, diğer 60 tanesi şehit yakınları, öğrenci yakınları ve ilgili okulun öğretmenlerinden oluşuyormuş. Bir gazeteci soru sordu. Ona, hemen yarın veya istediği her hangi bir gün bu uçak yolculuğuna katılabileceğini söyledi. İlçe nüfusu 900.000 civarında, Türkiye’nin en büyük nüfuslu ilçelerinden biri. Ayrıca, 300.000 civarında göçmen ilçede barınıyormuş. Ailelere nüfus sayısı kadar spor ayakkabısının dağıtıldığını anlattı. Ayrıca, tarımda, 7-10 kat ürün almak için kuru tarımdan sulu tarıma geçmek istediklerini, bunun için su projelerine ihtiyaç duyduklarını söyledi. Diğer faaliyetlerini de özetledi. Her faaliyetinden bahsettikten sonra o faaliyetle ilgili sayıları, önce salondakilerden tahmin etmelerini istiyor, sonra açıklıyordu. Hiçbirimiz bu kadar yüksek sayılar tahmin edememiştik.

Konuşması bitip sandalyesine oturunca kendisi mütevazı tarzda yine yaptıklarını anlatmaya devam ediyor. Kongre merkezinin karşısına yapmakta oldukları büyük bir kütüphaneden bahsetti. Ben, “Bunları halka ve belediye çalışanlarınıza tanıtıyor musunuz; halkın bu yapılanlara tepkisi nasıl?” diye sordum. “Her üç seçimde de bir öncekinden daha fazla oy vererek beni seçtiler” dedi. Ne diyelim, Allah her belediyemize böyle başkanlar nasip etsin. Bu arada, hep, “Nasılsanız, öyle yönetilirsiniz” sözü aklıma geliyor. Yapılan işler ve başkanlar, şehrin insan profili genel seviyesinin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

Üçüncü gün, isteyenlerin katılabileceği Birecik Barajında tekne gezisi düzenlenmişti.

Gaziantep’e daha önce de gitmişliğim vardı. Fakat pek fazla inceleyememiştim.

ŞAHİNBEY BELEDİYESİ İSLAM BİLİM TARİHİ MÜZESİ 

Kongrenin ikinci günü, çalışma saatinin sonlarına doğru, Gaziantep İslam, Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim üyesi Ali Aytek ile birlikte Şahinbey Belediyesi, İslam Bilim Tarihi Müzesini geziyoruz. Bu merkezde İslam bilim insanlarının yaptıkları çalışmalar, bıraktıkları eserler, yaptıkları icatlar sergileniyor. Burada pek çok bilim insanının kullandıkları alet ve teçhizatlar, yapılan modellerle canlı çalıştırarak açıklanmaktadır. Orta öğretim öğrencileri gruplar halinde getirilip müze bedava gezdiriliyor. Önemli bir hizmet. Böylece gençler bilim tarihimiz hakkında genç yaşta doğru bilgilendirilerek kendilerine güvenleri artıyor. Müze binası 1800’lü yıllarda ABD tarafından Amerikan Koleji olarak yapılmış ve kullanılmış (Şekil-7).

Şekil-7 Eski Ayıntab Amerikan Koleji (Bugünkü İslam Bilim Tarihi Müzesi)

Üç kattan oluşan müze binasının pencerelerinin çoğu içten kapatılmıştır. Bu müzede sergilenen eserlerin tanıtıldığı aynı isimli renkli bir kitap yayınlanmış ve ücretsiz bir kültür faaliyeti olarak ziyaretçilere dağıtılmaktadır. Şekil-8’de bu kitabın ön kapağı görülmektedir. İslam Bilim Tarihi Müzesi binasının yenilenmesinden sonraki hali Şekil-9’da verilmiştir.

Şekil-8 İslam Bilim Tarihi Müzesi tanıtım kitabı

Şekil-9 İslam Bilim tarihi Müzesi Binası

BİRECİK BARAJI TEKNE GEZİSİ

15 Ekim 2022 tarihinde yaklaşık 80 kişilik bir grup 2 otobüs halinde sabah üniversitede buluşup Bilecik Barajı tekne gezisine katıldık (Şekil-10). Bilecik iskelesindeki iki otobüs ve iki tekne Şekil-11’de görülmektedir.

Şekil-10 Birecik iskelesinde tekneye gidiş

Şekil-11 Bilecik iskelesinde tekne

Bilecik barajında bir tekneyle kuzeye doğru yol alarak 2 saatlik beri gezi yaptık (Şekil-12 ve Şekil-13).

Şekil-12 Bilecik Barajı

Şekil-13 Bilecik Barajı tekne Gezisi ve üniversite gençleri

ZEUGMA MÜZESİ

Bu gezi sonunda iskelede sandviç v ayranla karnımızı doyurarak iki otobüsle Zeuma Müzesine vardık (Şekil-14). Zeugma, Gaziantep'in Nizip ilçesine bağlı Belkıs köyünde bulunan antik yerleşim yeri.

Şekil-14 Zeugma Müzesinin girişi

Zeugma Müzesinden bir fotoğraf Şekil-15’te verilmiştir. Zeugma, Asur Ticaret Kolonileri Çağından beri Fırat nehrini geçmek isteyen ticaret kervanlarının ve orduların kullandığı önemli noktalardan birisidir. Fırat’ın iki yakasında gelişen şehri bir köprü ile birleştirilmişti. Etrafı surlarla çevrilerek korunmaya çalışılmıştı. Eski dönemlerde, Fırat nehrinde Basra körfezine kadar yelkenli veya kürek çekilerek hareket ettirilen teknelerle ticaretin yapıldığı bilinmektedir. Antik kentin büyük kısmı, yapımı 2000'de tamamlanan Birecik Barajı suları altında kalmıştır.

Şekil-15 Zeugma Müzesinden bir fotoğraf

ŞEHREKÜSTÜ KONAKLARI

Tekne gezisinden döndükten sonra bir kısım arkadaşlar Şehreküstü semtindeki (şehre uzak semti) konakları (Şekil-16), tüneldeki kurtuluş mücadelesi müzesini ve en son çarşıyı dolaşmıştır.

Şehreküstü semtinde, iki katlı, 12 odalı kültür evi restore edilmiş ve ilk şekline dönüştürülmüştür (Şekil-17 ve Şekil-18 ). Gezi grubu olarak bu evin zemin katında bulunan misafir odasında yer minderlerine oturup çay içip biraz dinlendik (Şekil-19). Klasik hayat tarzına göre donatılan bu odanın taş duvar olan 4 tarafı ahşap kaplamalarla kaplanmış. Pençelerin camdan başka ahşap kapakları bulunmaktadır. Tavan ve döşemeler de, ahşap kirişler üzerine oturan tahtalarla kaplanmıştır. Bu evin etrafı yaklaşık 2,5 metre yüksekliğinde taş duvarla çevrilmiştir. Bu evlerde, dış kapıdan girince büyükçe bir avlu ile karşılaşılır. Ailenin günlük hayatı bu alanda geçer.  Su kuyusu ve genellikle dut ağaçları olan bu mekâna “Hayat” denir.

Şekil-16 Şehreküstü Konakları

Şekil-17 Kültür Evinin dış görünüş

Şekil-18 Şehre Küstü Semtinde Kültür Evi

Şekil-19 Kültür evinin misafir odası

MİLLİ MÜCADELE MÜZESİ

Şahinbey Belediyesi Şehreküstü 12 odalı konağında çay içip bir süre dinlendikten sonra Milli Mücadele Müzesini ziyaret ettik. Müze, silahları önceden toplanmış Anteplilerin İngiliz ve Fransız işgaline karşı kahramanca yürüttüğü ve “Gazi” unvanını kazandığı savunmanın önemini ve ayrıntılarını bugünkü ve gelecek nesillere daha iyi aktarmak amacıyla, 12 odalı tarihi yapı ve altındaki mağara da çağdaş müzecilik anlayışıyla kurulmuştur.

Mağaralara girince karşımıza mekatronik heykeller ile farklı farklı kompozisyonların oluşturulduğu, dönemin anlık hayat sahneleri çıkmaktadır. Bu sahneler ziyaretçilere hem görüntü, hem de duygu çeşitliliği yaşatmaktadır. Mağaralarda aynı zamanda milli mücadeleden önceki dönemlerde sabun imalatı gibi çeşitli amaçlarla kullanılmış alanlar da canlandırılmıştır (Şekil-20). Gaziantep savunmasına dair belgelerin kronolojik sırayla anlatıldığı, tarihi binada, İngiliz ve Fransızlara ait silah parçaları şehir halkının kullandığı tabanca, av tüfeği, kılıç, kama, et satırı, kazma, kürek ve nacak gibi şehitlere ait birçok eşya sergilenmektedir.

Şekil-20 Gaziantep Milli Mücadele yıllarının temsili bir canlandırması

Gaziantep’te Gezegen Evi ve Bilim Merkezi gibi diğer pek çok tarihi eseri ziyaret etme fırsatı bulamadık.

HAYVANAT BAHÇESİ

16 Ekim 2022 Pazar günü ağaçlıklar içinde kurulan Gaziantep hayvanat bahçesini bir arkadaşımla gezdik. Çok geniş bir araziye kurulmuş hayvanat bahçesinde pek çeşitli hayvan türlerinin uygun iklimlendirme şartlarında bakıldığını gördük (Şekil-21). Pazar günü ve mevsim sonbahar olduğu için pek çok aile saat 10’dan itibaren hayvanat Bahçesine gelip günü piknik yapar gibi değerlendiriyordu.

Gaziantep içinde bazı ormanlar kurulmuş ve şehir ağaçlandırılmıştır. Bu ağaçlandırma yer yerde olduğu gibi, bu şehirde de iklimde yumuşamaya sebep olmaktadır.

Şekil-21 Gaziantep Hayvanat Bahçesi: Köpek Balığı

GAZİANTEPİN SOSYAL VE EKONOMİK GELİŞMİŞLİĞİ

Gaziantep Tarihçesi: Gaziantep yerleşimi tarih öncesi çağlara dayanmaktadır. Tarihi İpek Yolunun buradan geçmiş olması ilin önemini ve canlılığını devamlı korumuştur.
Gaziantep'in tarih devirleri Kalkolitik, Paleolitik, Neolitik dönemler, Tunç Çağı, Hitit, Med, Asur, Pers, İskender, Selefkoslar, Roma ve Bizans, İslam-Arap ve İslam-Türk devirleri olarak sıralanabilir.

Ayıntab olarak bilinen eski şehir, bugünkü Gaziantep'in 12 km kuzeybatısında Dülük Köyü ile Karahöyük Köyü arasındadır. Yapılan arkeolojik araştırmalarda taş, kalkolitik ve bakır dönemlerine ait kalıntılara rastlanmış olması yörenin Anadolu'nun ilk yerleşim alanlarından birisi olduğunu göstermektedir.
Bir süre Babil İmparatorluğu`nun egemenliği altında kalan Gaziantep, M.Ö. 1700 yıllarında Hitit Devleti'nin bir kenti olmuştur. "Dülük" şehri ise Hititlerin önemli bir dini merkezi olduğundan ayrı bir önem taşımaktadır.
Gaziantep ve çevresi M.Ö. 700-546 yılları arasında Asur, Med ve Pers İmparatorluklarının yönetimine girmiştir. Büyük İskender'in Pers Devletini yıkmasından sonra Romalıların, M.S. 636 yılına kadar da Bizanslıların egemenliği altında kalmıştır. Gaziantep, Kahramanmaraş'tan Halep'e, Birecik'ten Akdeniz kıyılarına ve Diyarbakır'dan İskenderun'a giden ana yollar üzerinde bulunduğundan, her dönemin kültür ve ticaret merkezi olma özelliğini korumuştur.
Hz. Ömer zamanında, İslam ordusu, Gaziantep yöresi ile Hatay'ı Bizanslılardan aldı. Böylece 639 yılında yöre halkı Müslümanlığı kabul etti. İşte Gaziantep'in ünlü Ömeriye Camii o dönemde fethin sembolü olarak yapılmıştır.
1071 Malazgirt Savaşından sonra bölgede Selçuklu İmparatorluğu'na bağlı bir Türk Devleti kurulmuştur. 1270 Yılında Moğolların istilası ile yıkılan şehir, daha sonra Dulkadiroğlularının (1389) ve Mumlukluların (1471) eline geçmiştir. 1516 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Mumluklulara karşı yapılan Mercidabık (Kilis yakınında) Meydan Savaşından sonra Gaziantep ve yöresi Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimine girmiştir. Osmanlılar döneminde çok sayıda cami, medrese, han ve hamam yapılmış, kent aynı zamanda üretim, ticaret ve el sanatları yönünden de ilerlemiştir. 1641 ve 1671 yıllarında yöreyi iki kez ziyaret eden Evliya Çelebi burada 22 mahalle, 8 bin ev, 100 kadar cami, medrese, han, hamam ve üstü kapalı çarşı olduğunu anlatır. I. Dünya Savaşı sonunda, Halep vilayetine bağlı bir kaza olan Gaziantep önce İngilizler daha sonra da Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Gaziantep Savunması, Milli Kurtuluş Savaşı tarihimizde yiğitlik, kahramanlık ve fedakârlığın ulaşılmaz abidesi olmuştur. Gaziantep Savunması, eşsiz kahramanlığı ile hem kendini hem de Güneydoğu Anadolu'yu düşman işgalinden kurtaran bir halk hareketi, milli birliğin ve benliğin bir şahlanışı olarak tarihteki yerini almıştır. Eskiden Ayıntab olarak adlandırılan Gaziantep, adını tarihin derinliklerinden, sıfatını ise Milli Mücadeledeki kahramanlıklarla dolu müdafaasından almıştır. Ayın: pınar, kaynak ve suyun gözü anlamındadır. Tab ise: parlak ve güzel anlamındadır. Kurtuluş Savaşı'nda halkın göstermiş olduğu üstün kahramanlıklar sebebiyle şehre 8 Şubat 1921 tarihinde TBMM tarafından "Gazi"lik unvanı verilmiştir. Kanun tasarısının l. Maddesi "Ayıntap livası merkezi olan Ayıntap kasabasının namı Gaziayıntap'a tahvil olunmuştur." Böylece de Antep, Gaziantep olmuştur. 

Gaziantep Nüfusu: Nüfusu 2022’de 2.130.432 olan Gaziantep ayrıca 450.000 göçmen barındırıyor. En çok nüfusu olan ilk 10 ilin 2022 yılı nüfusları Tablo-1’de verilmiştir. Bu tablodan görüldüğü üzere Gaziantep 81 ilde nüfus bakımından 9. Sıradadır.

Tablo-1 2022 yılında ilk 10 ilin nüfusları

Sıra	İl	Nüfus	Sıra	İl	Nüfus
1	İstanbul	15.840.900	6	Antalya	2.619.832
2	Ankara	5.747.325	7	Adana	2.263.373
3	İzmir	4.425.789	8	Şanlıurfa	2.143.020
4	Bursa	3.147.818	9	Gaziantep	2.130.432
5	Konya	2.277.017	10	Kocaeli	2.033.441

 

Gaziantep Yüzölçümü: Türkiye’deki illerin yüzölçümleri Tablo-2’de verilmiştir. Gaziantep 6803 km² ile Türkiye’deki 81 il içerisinde 51. Sıradadır.

Tablo-2 İllerin yüzölçümü
 

Sıra	İller	km²		Sıra	İller	km²	Sıra	İller	km²
1	Konya	40838		28	Kars	10193	55	Tekirdağ	6190
2	Sivas	28164		29	Tokat	10042	56	Edirne	6145
3	Ankara	25632		30	Çanakkale	9817	57	Ordu	5861
4	Erzurum	25006		31	Samsun	9725	58	Siirt	5718
5	Van	20921		32	Elazığ	9383	59	Sinop	5718
6	Antalya	20177		33	Isparta	8946	60	Amasya	5628
7	Şanlıurfa	19242		34	Mardin	8780	61	Uşak	5556
8	Kayseri	16970		35	Karaman	8678	62	Hatay	5524
9	Mersin	16010		36	Muş	8650	63	Nevşehir	5485
10	Diyarbakır	15168		37	Bolu	8313	64	İstanbul	5461
11	Balıkesir	14583		38	Bitlis	8294	65	Ardahan	4934
12	Kahramanmaraş	14520		39	Aydın	8116	66	Sakarya	4824
13	Afyonkarahisar	14016		40	Bingöl	8004	67	Kırıkkale	4791
14	Eskişehir	13960		41	Aksaray	7659	68	Trabzon	4628
15	Adana	13844		42	Tunceli	7582	69	Batman	4477
16	Yozgat	13690		43	Çankırı	7542	70	Bilecik	4179
17	Manisa	13339		44	Artvin	7393	71	Karabük	4142
18	Kastamonu	13064		45	Adıyaman	7337	72	Rize	3835
19	Muğla	12654		46	Niğde	7234	73	Bayburt	3746
20	Çorum	12428		47	Burdur	7175	74	Iğdır	3664
21	Malatya	12259		48	Hakkâri	7095	75	Kocaeli	3397
22	Denizli	12134		49	Şırnak	7078	76	Zonguldak	3342
23	İzmir	11891		50	Giresun	7025	77	Osmaniye	3320
24	Erzincan	11815		51	Gaziantep	6803	78	Düzce	2492
25	Kütahya	11634		52	Gümüşhane	6668	79	Bartın	2330
26	Ağrı	11099		53	Kırşehir	6589	80	Kilis	1412
27	Bursa	10813		54	Kırklareli	6459	81	Yalova	798

Toprak kaynakları: Gaziantep ilinin 803 km² genişliğindeki alanın bir kısmı kireçtaşından meydana geldiği için verimsizdir. İlin vadi yataklarında tarıma uygun arazileri bulunmaktadır. Topraklarda genellikle buğday, arpa, mercimek, nohut tarımı yapılır. Ayrıca fıstık, zeytin nar ağaçlarından ürün alınır. Bir de karpuz, kavun, soğan, sarımsak, pamuk, üzüm, domates, biber, turp, biber gibi ürünler de üretilmektedir

Su Kaynakları: Gaziantep ilinin su kaynakları oldukça kıttır. Fırat gibi önemli bir nehir ilin bir sınırını oluşturmakla birlikte bu sudan içme ve kullanma hatta sulama için de henüz faydalanılmamaktadır. Tarım topraklarının çoğunda henüz sulu tarıma geçilememiştir.

Ulaşım: Gaziantep ulaşımı şehir içinde ve dışında gelişmiştir. Fakat şehir içinde bazı saatler trafik yoğunluğu yaşanmaktadır. Adana - Şanlıurfa otoyolu Gaziantep’ten geçmektedir. Uluslararası hizmet verebilen Havaalanı son yıllarda genişletilmiştir. Demiryolu bağlantısı da bulunan şehirde şehir içi trafiğinin çözümü için başlangıçta en az 3-5 istasyonu olan bir metro hattı kurulması uygun olur.

Sağlık Hizmetleri: İlde 20 tane özel hastane ve 10 devlet hastanesi bulunmaktadır.

Üniversiteler: Gaziantep’te 2 tane devlet, 2 tane vakıf olmak üzere toplam 4 üniversite bulunuyor. Bunlar: Gaziantep Üniversitesi (GÜ), Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Üniversitesi (GİBTÜ), Hasan Kalyoncu Üniversitesi (HKÜ), SANKO Üniversitesi. Sadece Gaziantep Üniversitesinin 51.000 öğrencisi var. Adana- Ankara-Adapazarı hattının doğusunda bulunan illerden en çok üniversite bulunan şehir Gaziantep’tir. Gaziantep’in bu gün olduğu gibi geçmişte de eğitim seviyesi yüksekti. 1960’larda İstanbul ve Ankara gibi büyük şehirlere pek çok yetenekli öğrenciler bu ilimizden gelirdi.

Sanayi: Gaziantep’in sanayisi gelişmiştir. İş insanları doğdukları şehirde yatırım yapmayı tercih etmektedirler. İlde deniz ve liman bulunmadığı halde, 2017 yılının 9 ayında rakamlarına göre en çok ihracat yapan iller sıralamasında 5. Sıradadır (Şekil-22). 2022’nin ilk 9 ayında ihracat 7.73 milyar dolardır. 2022 yılı itibarıyla ilin yıllık 10 milyar dolardan fazla ihracat yapması beklenmektedir.

Şekil-22 Türkiye’de 2017 yılının 9 ayında en çok ihracat yapan iller ve ihracat miktarları

Ticaret: Ağustos 2022 tarihli “Capital” dergisinde açıklanan ve 2021 yılı verilerine dayanan Türkiye’nin ilk 500 şirketi açıklanmıştır. Bu 500 şirketin 25 tanesi Gaziantep iline aittir. Yani, sayı olarak Türkiye’nin yüzde 20’si. Şirket sayılarının cirosu ile ihracat rakamları arasında paralellik olduğu görülmektedir. 

Yemek Kültürü: Gaziantep’in yemek kültürünün, Türkiye’deki illerin en iyilerinden biri olduğu bilinmektedir. Ayrıca, Dünya mutfağında da en ön sıralarda yer almaya layıktır.

Sosyal ve Ekonomik Gelişmişlik Seviyesi: 2017 yılı için illerin Sosyal ve Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Şekil-23’de gösterilmiştir.

Şekil-23 2017 verilerine göre illerin sosyal ve ekonomik gelişmişlik seviyeleri

Şekil-23’de, 5 gelişmişlik grubuna ayrılan illerin içinde Gaziantep 2. Derece gelişmiş iller içindedir. Samsun – Osmaniye hattının doğusunda sadece Gaziantep ve Trabzon illeri 2. Derece sosyal ve ekonomik gelişmeyi gerçekleştirmiş durumdadırlar.

Kısaca, Gaziantep’in 81 il içinde 5-6 milyar dolar ihracat ile her yıl 5-6. sıralarında yer alması dikkat çekmektedir. Onun önündeki illerin hemen hemen hepsi batı bölgelerindedir ve deniz kenarındadır. Şu anda bu il, ihracatta başşehir Ankara ile yarışmaktadır.

Gaziantep’in gelişmişliği ne tarım topraklarının bolluğuna ne de su kaynaklarının bolluğuna dayanmamaktadır. Hatta onun deniz ve liman imkânları da yoktur. Deniz ticaret bağlantısını İskenderun limanından sağlamaktadır. İlin gelişmişliği maden veya enerji kaynakları bolluğundan da ileri gelmiyor. Gaziantep’in bu gelişmişliği ilin yerüstü ve yer altı doğal kaynaklarına değil, ilin insan kaynağına, onun iyi yetişmesine ve teşebbüs yeteneğine dayanmaktadır.