Prof.Dr.Necati AĞIRALİOĞLU


OSMANLI DÖNEMİNE AİT EL YAZMASI BİR ESER HAKKINDA-2

--------------


GİRİŞ

15.11.2021 tarihli Çaykara Gündem gazetesinde, “Osmanlı Dönemine Ait El Yazması Bir Eser Hakkında-1” adlı bir yazımız yayınlanmıştı. O yazıda Oflu Yusuf Şevki Efendi’nin İhvan Defteri adlı el yazması eseri ve özellikle o defterdeki erkekler kısmı tanıtılmıştı. Bu yazıda ise aynı eserin kadınlar kısmı hakkında bilgi verilecektir.

Yazar Yusuf Şevki Efendi talim (öğretim) ve terbiye (eğitim) amacıyla çeşitli vilayet, sancak ve kazalarda hatta pek çok bölgedeki köylerde kadın ve erkekler için meclisler düzenlemiştir. Herhangi bir yerde ve tarihte erkekler için düzenlenen meclisler çoğunlukla aynı köy veya mahallede ve tarihte kadınlar için de tertiplenmiştir. Bununla birlikte, Ünye kazasında erkekler için bir liste olmamasına rağmen kadınlar isim listesi bulunması dikkat çekmektedir.

İhvan defteri, Yusuf Şevki Efendinin Kondu’daki evinin kütüphanesinde bulunmuş ve kendisinin torunları tarafından muhafaza altına alınmıştır. Defterde 12000’den fazla erkek ve kadının kaydedildiği anlaşılmaktadır. Bu defter için ayrıca bir Fihrist (İçindekiler) hazırlandığı bilinmektedir. Eser, Prof. Dr. Hür Mahmut Yücer tarafından yeni yazıya çevrilmiş, fakat henüz yayımlanmamıştır.

OSMANLIDA EĞİTİM -ÖĞRETİM

İslam medeniyetinin ilk mektep binası Peygamber Mescididir.  Daha sonraki yüzyıllarda eğitim mescit, medrese ve tekke olarak 3 kurumda sürdürülmüştür. Mescit (cami), medrese ve tekke sırasıyla ibadet, öğretim ve eğitim ağırlıklı hizmet vermişler ve üçü de ilim ve irfana hizmet te adeta birbirleriyle yarışmışlardır. Bunlardan üçüncülerde özellikle terbiye, edep, takva ve ahlak üzerinde durulurdu.

Allah ve Peygamber erkek ve kadınlara tek hitapla hitap etmiştir.  Tarihte, ilim ve irfanda kadınlar erkeklerle yarışmışlardır. Kadınların eğitimi için zaman ve mekân tahdidi söz konuş olmamıştır. Peygamber döneminde, kadınların Peygamber Mescidine devam ettikleri, Cuma namazına katıldıkları,  Cuma hutbesini dinleyerek bilgilerini devamlı geliştirdikleri bilinmektedir. Ayrıca,  Peygamberimiz belli gün ve zaman ayırarak bilgi edinmek isteyen kadınların bulunduğu yerlere öğretim için gitmiştir.

Osmanlı döneminde kız ve erkek çocukları mahalle mekteplerinde eğitim görürdü.  O dönemde hazırlanan 1869 Maarif-İ Umumiye Nizamnamesinde kız ve erkek ilkokullarda (sıbyan mekteplerinde) çeşitli dersler okutulması kararlaştırılmıştır. Bunlar: Usûl-i cedide tarzıyla elifba (Alfabe), Kur’an-ı Kerîm, Tecvit, Ahlâka ilişkin resail (Risaleler), İlmi hal (Din kurallarını öğreten kitap), Yazı talimi, Fenn-i hesap, Tarih-i Osmanî, Coğrafya, Malûmat-ı Nâfıa (Bayındırlık İşleri Bilgisi) olarak belirtilmiştir. Bu nizamnameye göre de eğitim ve öğretimde kız ve erkek çocuk ayırımı yoktur.

DEFTERDE KADINLAR LİSTESİ

Yukarıda adı geçen İhvan Defterinde, kadınlar için hazırlanan listelerin baş tarafında, “Sene 1293 (1876/1877) tarihiyle kadınlardan Tarikat-i aliyye-i Nakşibendiye usulü veçhile talim-i zikrullah olunan ihvanları beyan eder -veffekanallahu ve rezzekana ve iyyâhünne'l-istikâmete ve's-sebâte âmin” ibaresi yer almıştır.

O dönemin Osmanlı coğrafyasında toplantıların büyük bir kısmı Trabzon vilayeti sınırları içinde gerçekleştirilmiştir. O dönemin Trabzon vilayeti haritası Şekil  1’de gösterilmiştir. Şekilden görüldüğü gibi Trabzon Vilayetinin 4 sancağı vardı:  1. Canik Sancağı, 2. Trabzon Sancağı, 3. Rize Sancağı ve 4. Gümüşhane Sancağı. Trabzon Sancağına 8, Canik sancağına 4, Rize sancağına 3 ve Gümüşhane sancağına 2 kaza bağlıydı. Bu kazaların adı da Şekil 1’in altına kaydedilmiştir. Ayrıca, 1880 Yılı Trabzon Vilayeti ne bağlı sancak, kaza ve nahiyelerin listesi Tablo 1’de verilmiştir.

Şekil  1 Trabzon Vilayeti

Tablo 1 1880 Trabzon vilayetine bağlı sancak, kaza ve nahiye isimleri

Kadınlar için düzenlenen bu meclislerin yapıldığı Osmanlı Vilayeti, Sancak/Şehir, Mahalle /Köy, Kayıt Tarihi (Hicri) ile kaydolan kadın sayısı Tablo 2’de gösterilmiştir.

Tablo-2 Osmanlı vilayetlerinde çeşitli beldelerde yapılan toplantıların tarihleri ve bu toplantılarda kaydedilen kadınların sayısı

Osmanlı Vilayeti Sancak/Şehir Mahalle /Köy Kayıt Tarihi (Hicri) Kayıt Tarihi (Miladi) Gün Kaydolan sayısı
Hicaz Medine   11 Muharrem 1303     58
Mısır hıdivliği İskenderiye   3 C.  1303     6
Kahire   1295 May/Haz 1878   12
Edirne Yanbolu   1293 1876/1877   44
Yanbolu Kayaburun 1293 1876/1877   8
Beylik Korusu Hamidiye Karyesi 13 Zilhicce 1304 2 Eyl 1887 Cum 10
Nefs-i Şumnu   9 Şevval 1299     24
Şumnu Velibey karyesi Tatar 15 Zilkade 1298     12
Bulgaristan mahallesi 16 Şevval 1299     68
Velibey karyesi Türk 1299     8
mahallesi
Bulanık Karyesi 11 Zilkade 1299     50
Makak karyesi       9
Yenice Köyü Tatar Mahallesi Safer 1300     26
  Türk Arnavutluğu 15 R.  1299     8
Yenice karyesi Türk Hâfız Efendi Mahallesi  5 Rebiyülevvel     35
1300
İsmail Efendi Hoca'nın mahallesinden       21
Söğütlü karyesi 11 Safer 1300     32
Akbaba/Akağa karyesi 16 Safer 1300     75
Câmi‘-i kebîr mahallesi       36
Hatib mahallesi       59
Yenipazar kazası 3 Rebiyülahir 1300     80
Nefs-i Silistre Ali Paşa Câmi‘-i şerîfi mahallesi       99
19 Muharrem 1299     6
Selanik Selanik   Zilhicce 1300     20
Kesendire Eğribuçak karyesi Şevval 1300     10
Trabzon Nefs-i Trabzon Ortahisar mahallesi 26 Muharrem 1298     201
29 Recep 1306     36
5 Ca.  1307     50
Arhavilboyu'dan ve Meydan Şarkı cihetinden ve Boztepe       11
Ca.  1307     80
29 Recep 1306     6
Şevval 1311     4
1 C.  1307     31
Ortahisar 20 C.  1307     22
27 Şevval 1307     7
19 Recep 1308     7
9 Zilkade 1308     5
11 Ca.  1311     15
25 Ca.  1312     30
11 Ca.  1311     6
6 Recep 1313     7
Akçaabat Pulathane’den       14
1308     7
Şevval 1313     8
30 Cemaziyülahır 1313     34
19 Ra.  1315     11
1 Zilhicce 1315     17
11 Şevval 1315     11
25 C.  1316     26
İstanbul’dan katılan 1 Recep 1314     12
Fî Recep 1317     3
Nefs-i pulathane 14 Rebiyülevvel 1305     12
15 C.  1307     5
27 Ca.  1312     30
Şevval 1311     25
Şevval 1310     14
15 Şevval 1316     5
Pulathane, Metinkaniya karyesi 3 Rebiyülahir 1304     94
15 C.  1307     29
17 C.  1307     12
15 Şevval 131     3
15 Recep 1315     10
27 Recep 1318     5
Akçaabat Şinik karyesi 12 Rebiyülevvel 1305     52
İpsil karyesi 12 Rebiyülevvel 1305     15
Sürmene Araklı 8 Şevval 1297     65
Samayer karyesi Kanahlı C.  1301     13
mahallesi
Gölensa karyesi Recep 1302     56
Mayıs 1315     50
25 Recep 1306     4
17 Recep 1308     8
7 Ca.  1311     2
27 Recep 1315     9
Zarha mahallesi Recep 1302     8
Zavlı mahallesi Recep 1302     4
Hamurgan mahallesi 29 Nisan 1312     3
Mahno karyesi, Bekirli Mahallesi 1294     18
16 C.  1304     3
Kuçera karyesi 2 Recep 1304     29
1313     3
Yarakar karyesi 19 Recep 1301     46
Vizera-i ulya karyesi 10 Cemaziyülahır 1302     78
Vizera-i süfla, Cami-i Kebir Mah. 10 C.  1302     85
Zol karyesi 15 Cemaziyülahır 1302     21
Gorgor Karyesi C.  1302     10
Asoçıkarun? karyesi 15 Cemaziyülahır 1305     18
Vadon karyesi 17 Cemaziyülahır 1305     8
Cimilit karyesi 17 Cemaziyülahır 1305     36
Göneşera (Günşira) 19 Cemaziyülahır 1305     45
Ünye Ünye şehrinde 22 Recep 1308     22
Of Çarşısı 17 Recep 1301     10
19 C.  1304     2
13 Recep 1313     10
Kondu 1292     1
Şaban 1303     118
1311     5
Kondu karyesi Turhanduz mahallesi       10
Kondu karyesi Kazal mahallesi       20
Kurâ-yı muhtelifeden Kondu karyesine gelip       26
Viçene (Veçeno) Ca.  1303     102
1315     8
Fotinos karyesi 2 Recep 1302     23
27 Ca.  1306     37
Fotinos, Taban Mahallesi       71
Zeno karyesi C.  1303     12
3 Ca.  1306     7
2 Recep 1306     129
10 Recep 1307     21
25 Recep 1309     5
19 Recep 1306     6
Zeno karyesi       76
Holaysa karyesi 9 C.  1304     84
3 Ca.  1306     56
Holaysa-Zeleka 21 Recep 1304     27
7 Ca.  1306     8
9 C.  1309     39
27 Recep 1311     28
Holaysa karyesi 5 Ca.  1306     16
15 Recep 1307     2
10 Safer 1308     7
Kadahor karyesi Huşo meziresi 21 Recep 1304     13
Kadahor karyesi 1 Recep 1305     59
15 Ca.  1306     23
Gorgoras karyesi 3 Recep 1305 16 Mar 1888 Cum 55
11 Ca.  1306     29
Paçan karyesi 14 Ca.  1306 16 Oca 1889 Çar 70
Hopşera-i ulya 1303     34
14 R.  1307     2
Hopşera-i süfla, Makizonos mahallesi 25 R.  1306     35
10 Recep 1306     29
Yarakar karyesi 1297     44
Çoruk karyesi Recep 1304     8
Küçük Hola karyesi Recep 1304     25
Zisino karyesi 1294     74
15 C.  1309     3
Zisino karyesi  İzenha ve Geveras mahallesi 10 Rebiyülevvel 1304     74
Zisino karyesi, Ciliman? mahallesi ve Filili ve civarı mahalleler 25 Rebiyülahir 1304     52
Recep 1309     77
Zisino karyesi       12
Mapsino karyesi 23 Ramazan 1303     71
Çifaruksa 9 Recep 1301     43
15 Muharrem 1309     4
Şinek karyesi 5 C.  1306     95
Şur karyesi, Papayeros mahallesi C.  1306     150
Şur karyesi, Kapan mahallesi 7 Recep 1306     101
Coroş karyesi Şaban 1309     28
Halman karyesi 25 Cemaziyülahır     60
Melinoz karyesi 13 Rebiyülevvel     12
Mavrand karyesi 23 Şaban 1310     33
Visir karyesi Fî 17 R.  1306     28
Hola-i kebir karyesi Kalanis mahallaesi  15 C.  1306     20
Hola, Makozanos Rebiyülevvel 1314     13
Hola karyesi, Zenuzna? 16 C.  1306     8
  29 Recep 1311     93
Edirne Siroz   27 Şevvâl 1305     1
Drama Pravişte nahiyesi 17 Muharrem 1304     29
  Meşteyan karyesi 13 Şevvâl 305     3
Drama   12 Zilkade 1305     32
24 Şevvâl 1306     34
Kavala   28 Zilkade 1305     5
  15 Za.  1306     10
Gümülcine  İskeçe 6 Zilkade 1301     13
23 Zilhicce 1305     8
26 Za.  1306     5
11 Şevvâl 1308     6
6 C.  1315     5
Yenice kasabası Zilkade 1301     16
25 Zilhicce 1305     2
16 Şevvâl 1308     2
Şebhane 2 Muharrem 1304     3
2 Muharrem 1306     1
Nefs-i Gümülcine Zilhicce 1305     24
1 Zilhicce 1306     24
8 Ramazan 1307     45
8 Ramazan 1308     34
9 C.  1315     47
22 Zilhicce 1317     17
İstanbul İzmit Çarşı 1 Safer 1306     3
İzmit Kandıra sancağı 30 Muharrem 1306     9
İzmit Kandıra kazası, Karasu nahiyesi, İncirli karyesi 24 Muharrem 1306     56
İzmit Çarşı 9 R.  1315     23
İzmit Kandıra kazası, Karasu Nahiyesi, Karasu karyesi 27 Muharrem 1306     11
İzmit Kuyumculu/Kumculu 28 Muharrem 1306     4
TOPLAM   183 kayıt yapılmış       5347

Toplantılar 1877’den 1901 yılına kadar devam etmiştir. Kayıt tarihleri orijinal defterde hicri tarih ile gösterilmiştir. Bu tarihlerin miladi dönüşümleri tarafımızdan bu defa yapılmamıştır. Bu tabloya aynı tarihte intisap edenlerin kaç kişi oldukları defterden sayılarak tabloya eklenmiştir.

Defterdeki bilgilere göre, 183 defa kayıt yapılmış ve 5347 kadının ismi yazılmıştır. Erkekler kısmı 7458 olduğuna göre defte erkek ve kadın isimlerin toplamı (7458 + 5347 = 12805) 12000’den ziyadedir.

 Genellikle medrese bulunan karyelere gidilmiş ve belli mekân ve zamanlarda kadın törenleri yapılmıştır. Hazırlanan listelerde, kadınların isimleri, baba isimleri ve evli ise eşlerinin isim ve sülaleleri yer almıştır. Listede bazen bir isim yazıldıktan sonra kerimesinin (kızı), ya da annesinin adı kaydedilerek akrabalıklar da gösterilmiştir.

Kadınların bazılarının Hafız olduğu belirtilmiştir. En çok Hafız bulunan toplantılar Nefs-i Trabzon’da yapılanlardır.  Kadın törenlerini Ser-i hatme unvanlı bir kadın hoca yönetmektedir. Bu toplantılarda bazen muavin sıfatlı 1 veya 2 yardımcı yer almıştır. Kadın toplantılarında, erkek toplantılarında olduğu gibi ilk toplantılarda diğerlerine göre daha çok kayıt yaptırıldığı görülmektedir. Daha sonra aynı yerde yapılan toplantılarda sadece yeniler kaydedildiği için kaydedilen şahıs sayıları azalmıştır.

Ataları bu beldelerde yaşayan insanlar, atalarının sosyal durumunu ve geçmişini öğrenmek istemektedir. Bölgelerin sosyal yapısı ve oralarda yaşayan insanların geçmişi hakkında önemli bilgiler içeren bu eserin en kısa zamanda basılması ve kütüphanelere kazandırılması topluma önemli bir hizmet olacaktır.

KADIN İSİMLERİ HAKKINDA

Diğer Osmanlı topraklarında olduğu gibi, eserin kapsadığı coğrafyada da  meşhur tarihi kadın isimleri en yaygın olanlardır. Bu eserde gül ile başlayan veya gül ile biten pek çok kadın ismiyle karşılaşılmaktadır.

 Yaklaşık 150 sene önce hazırlanan bu eserdeki kadın isimleri incelendiğinde listede dikkat çeken bazı hususlar bulunmaktadır.

MEDİNE’DE DİKKAT ÇEKEN İSİMLER:

Bahtiyar, Bendiyar, Benefşe, Hasine, Mekkiye, Nazikdar, Nevres, Savfet (saffet), Ülfet, Vasfiyar.

MISIR’DA DİKKAT ÇEKEN İSİMLER:

Hüsnimelek, Lütfiyar, Pervize.

BALKANLARDA DİKKAT ÇEKEN İSİMLER:

Bugün pek konmayan ve Balkanlar’da dikkat çeken isimler Tablo 3’te gösterilmiştir. Bu isimlerden en çok yazılı bulunan Ümme ismi olmuştur.

Tablo 3 Bugün pek konmayan ve Balkanlar’da dikkat çeken isimler

1

Abide

16

Himmeti

31

(Pembe) Penbe

2

Acibe

17

Hürmüs (Hürmüz)

32

Resmihan

3

Adabiye

18

Hürrem

33

Safire

4

Altın

19

İhsan

34

Şahsenem

5

Atike

20

Kumaş

35

Sebile

6

Bahtlı

21

Mahiye

36

Sultaniye

7

Benlihan

22

Maşta

37

Teslime

8

Dudu

23

Men Sultan

38

Ümme

9

Elmas

24

Minnet

39

Ümmücan

10

Erzan

25

Mükerrem

40

Ümmügül

11

Firdevs

26

Müsemme

41

Ümmügülsüm

12

Gafire

27

Nadide

42

Ümmüşah

13

Gafure

28

Nakiye

43

Ümmüşerife

14

Gençgül

29

Nasiye

44

Ünzile

15

Haşime

30

Nefise

45

Ziyade

NEFS-I TRABZON’DA DİKKAT ÇEKEN İSİMLER:

Bugün pek konmayan ve Nefs-i Trabzon’da dikkat çeken isimler Tablo 4’de verilmişti. Bu isimlerden en çok Hatun, ondan sonra Hatuncuk ismi gelmektedir.

Tablo 4 Bugün pek konmayan ve Nefs-i Trabzon’da dikkat çeken isimler                                                                             

1

Adeviye (Adeviyye)

14

Gülperi

27

Memnune

2

Afife

15

Gülşen

28

Mihri

3

Atiyye (Atiye)

16

Gülşişe

29

Nesliye

4

Ballı

17

Gülzade

30

Nokta

5

Cedide

18

Hanım

31

Pambuk (Pamuk)

6

Cevahir

19

Hanımcık

32

Penbe (Pembe)

7

Eşbeh (Eşbah)

20

Hashatun

33

Ruveyde (Rüveyda)

8

Firuz (Firuze)

21

Hatun

34

Samiye

9

Gül

22

Hatuncuk

35

Serhat

10

Gülbahar

23

Laika

36

Servet

11

Gülferah

24

Lale

37

Sultana (Sultan)

12

Gülhanım

25

Mahiye

38

Sümeyye

13

Güllü

26

Maviş

 

 

AKÇAABAT KAZASINDA DİKKAT ÇEKEN İSİMLER:

Bugün pek konmayan ve Akçaabat’ta dikkat çeken isimler Tablo 5’te gösterilmiştir. Tablodaki en çok geçenlerden birinci Pambuk (Pamuk), ikinci ise Hatuncuk, üçüncü ise Hatun ismidir.

Tablo 5 Bugün pek konmayan ve Akçaabat’ta dikkat çeken isim

1

Afife

7

Hanımcık

13

Pambuk (Pamuk)

2

Azam

8

Hatun

14

Ruveyde (Rüveyda)

3

Enbiya

9

Hatuncuk

15

Tennure

4

Gülcemal

10

Karakız

16

Ümmügül

5

Gülgül

11

 Meyveş (Mehveş)

 

 

6

Gülşen

12

Nazire

 

 

SÜRMENE KAZASINDA DİKKAT ÇEKEN İSİMLER:

Bugün artık pek konmayan ve Sürmene ‘de dikkat çeken isimler Tablo 6’da verilmiştir. Tablodaki isimlerden en çok defterde geçenler birinci Hatun, ikinci Erva ve üçüncü Hanım ismi olmuştur.

Tablo 6 Bugün pek konmayan ve Sürmene ‘de dikkat çeken isimler

1

Altına (Altın)

7

Güllü

13

Meyveş  (Mehveş)

2

Erve (Erva)

8

Gülşişe

14

Miyase

3

Eşbe

9

Hanım

15

Nokta

4

Gülbedel

10

Hashatun

16

Pambuk (Pamuk)

5

Gülhanım

11

Hatun

17

Penbe (Pembe)

6

Gülhatun

12

Mahiye

 

 

 

OF KAZSINDA DİKKAT ÇEKEN İSİMLER: Bugün pek konmayan ve Of’ta dikkat çeken isimler Tablo 7’de gösterilmiştir. Bu isimlerin listede kaç defa geçtiği de yanlarına yazılmıştır.

Tablo 7 Bugün pek konmayan ve Of’ta dikkat çeken isimler 

Altın (Altuna)

En az 10

Hanım

 

Bilali

 

Hashatun

 

Bulma

En az 5 de fa

Haskız

 

Cevahir

 

Hatuncuk

 

Dudu

 

Mahiye

 

Erva (Erve)

En az 15

Mekkiye

 

Fındık (Funduka)

En az 20

Mihri

 

Gülbeden

 

Miyase

En  az 15

Gülbeyaz

 

Müsebbiha

 

Gülce

 

Nihaye

 

Gülhatun

 

Nokta

 

Gülkız

 

Penbe (Pembe)

 

Güllü

En az 20

Şahsenem

 

Gülname

 

Şemse

 

Gülperi

En az 5 defa

Selvi

 

Gülşişe

 

Sırma

En az 15

Hacere (Hecire)

 

Şişe

 

Hafsa

 

Sümbüllü

 

Halvetiye

 

Sürme

 

OF KAZASINDA KISALTILAN YAYGIN KIZ İSİMLERİ:

Bu listede bazı isimler kısaltış şekli ile yazılmıştır. Kısaltılmış bir ismin yanına bazen kısaltılmamış şekli de yazılmıştır. Bunlardan Hatice ismi 40 defadan fazla Haçula; Fatma ismi 40 defadan fazla Fatula veya Fatuli; Havva ismi 10 defadan fazla Havuli yazılmıştır. Bunlardan başka, Ayşe ismi Ayşula veya Şuli; Asiye en az 5 defa Askoli, Hanife en az 1 defa Hanika kaydedilmiştir. Ayrıca bölgede pek çok Emine ismi Mine olarak kullanılmaktadır. Bu isimlerin defterde kaç defa geçtiği Tablo 8’de gösterilmiştir.

Tablo 8 Of’ta kullanılan kısaltılmış isimler

Haçula (Hatice)

En az 40 isim

Ayşula , Şuli (Ayşe)

En az 5 isim

Fatula (Fatma)

En az 40 isim

Askoli (Asiye)?

En az 5 isim

Havula (Havva)

En az 10 isim

Hanika (Hanife)

Bir isim

SONUÇ

Kadınların öğretim ve eğitimi,  ailede, toplumun maddi ve manevi kalkınmasında önemli bir husustur.  Kadınları talim ve terbiyeden mahrum bırakılan toplamlarda eğitim -öğretim yarım kalmış demektir. Dolayısıyla toplum da gelişmekten mahrum kalır. Kadının eğitimi hem kendisi için, hem ailesi ve içinde bulunduğu toplum için son derece önemlidir.

İncelenen bu eserde kadınların talim ve terbiyesi için yapılan merasimlere katılımlar değerlendirilmiştir. Bu eserden, kadınların ilim ve ifan sahibi olmaları için yazarın uzun bir dönem bizzat çalışmalar yaptığı anlaşılmaktadır.

Çocuklara ad koyma çok önemli bir görevdir ve bunu çoğunlukla aile büyükleri yerine getirirler. İsim verilirken kulağa hoş gelen ve güzel anlamlılardan seçim yapılır. Bunun için o çocuğa verilen ismin onun nasıl bir insan olmasının ve tarihteki kime benzemesinin istendiği temenni edilir.  Hatta o isim bazen ailenin bir talebidir. Ayrıca,  Çocuğa ad koyarken verilen ismin çocuk için ve çevresi için sevimli ve benimsenen bir isim olmasına dikkate edilir. Bir baba veya anne arkasından gelen (halifesi) bir evladına sevimsiz veya anlamsız bir isim verebilir mi? Çocuklara verilen ad ailenin ve toplumun değer ölçülerin yansıtır. Kız çocuklarına ad koyma ailede çok önemli bir görevdir. Yüz elli yıl önceki isimleri kapsayan bu eserde geçen isimlerin bir kısmı artık çocuklara verilmemektedir. Bu bir bakıma, arada geçen zamanda kültür değerlerinde ciddi bir değişiklik olduğunun göstergesidir. Birinci yazımızda vurguladığımız gibi, pek çok insanın geçmişteki büyükleriyle ilgili bu defterin bir an önce basılması gerektiğini hatırlatarak yazımızı bitirelim.