Çaykara adı, büyük oranda Çataklı Çayı ve Eğridere Çayı tarafından, dört bir yanında harami gibi duran dağlardan sızıp gelen sular ile çalkalanmış, yıkanmış, durulanmış, silkelenmiş yerleşim yeri anlamıyla Kıpçak söz varlığından geldiği kuvvetle sanılmaktadır.
Çay-, çayka fiilleri, yay-, yayka- fiilleriyle anlam bakımından da uyuşur, çünkü Özünde ?´y´´->´´ç´´ değişmesi, Kıpçak Türkçesine has bir ses olayıdır. Kıpçak Türkçesinde yayka- ?yıka-mak´, yaykan- ?çalkalanmak´ anlamındadır[1]. ?´Çayka´´ sözcüğü ?eski Türkçede yön bildiren ?´ra´´[2] ekiyle de birleşip Çaykara sözcüğünü oluşturmuştur.
Eski Türkiye Türkçesinde yayka- ?yıkamak´, yaykan- 1. ?yıkanmak, yunmak´; 2. ?çalkanmak, kımıldamak´ ; KırgızTürkçesinde Çayka: Çalkalamak, sallamak, çalkamak, yıkamak, temiz sudan geçirmek; Kazak Türkçesinde Şayka: sallamak, silkmek, kirli bir nesneyi suyun içinde çalkalayarak yıkamak, temizlemek kullanılmaktadır.
UygurTürkçesinde Çayka: sallamak, ırgalamak, yalpalandırmak, çalkalamak; Türkmen Türkçesinde Çayka: çalkalamak, iki yana doğru silkelemek, elbiseyi suda yıkamak, çalkalamak; Kumuk Türkçesinde ?Çayka?: Çalkalamak anlamında kullanılırken diğer Türkçe dillerde de bunlara benzer anlamlarda kullanılmaktadır.
Pekiştirmeli fiiller türeten ?´ka´´eki, tarihî ve çağdaş yapı bilgisi çalışmalarında gözardı edilmemesi gereken bir dil değeridir.[3]
[1] Erol GÜNGÖRDÜ, Yrd. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, TÜRKÇEDE -kA- PEKİŞTİRME EKİ (Intensive suffix ?kA-), Ulaşılan Adres: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/378425
[2] Ferruh AĞCA, Araştırma Görevlisi, Hacettepe Üniversitesi, Marcel Erdal (2004), A Gram m ar o fO ld Turkic, H andbook o f O riental
[3] Erol GÜNGÖRDÜ, A.g.y.
Derleyen ve Yazan:
Yılmaz Keskin
Eğitimci-Araştırmacı Yazar