Çaykaralı hemşehrimiz emekli öğretim görevlisi Ahmet Yaşar Zengin'in kaleme aldığı "Çaykara-Dernekpazarı Folkloru-2" adlı yazının ikinci sayısını yayınlıyoruz.
II. BÖLÜM: TÜRKÜLER VE DESTANLAR
Adı Soyadı: Numan Güner
Memleket: Maraşlı Köyü Çaykara Trabzon
Oturduğu Yer: Başakşehir
Yaş: 59
Mesleği: Serbest Meslek
Derleme Tarihi: 03.02.2017
Derleyen: Kemal Gedik
-Çaykara ve Dernek yöresinde türkü ne zaman söylenir?
-Yayla yollarında, yayla şenliklerinde veya çayır biçmelerde, yayla ortalarında, toplu halde yaylaya çıkış ve inişlerde, imecelerde (ırgatlarda), barakas ismi verilen sohbetlerde, düğün, seyir ve eğlencelerde…
-Çaykara ve Dernekpazarı yöresinde türkülerin sınıflandırılması yapılır mı?
-Yapılır.
-Kaç çeşit türkü vardır?
-Atma Türkileri
-Takma Türkiler (Seyir türküsü, Kafiye düzenine uymayan türkülerdir.) Uzun Türkiler (destan sınıfına girer ağlayarak söylenen türkülerdir. Bu türkülerin cevabı yoktur. Bu gibi türkülere cevabı olmayan türküler denir.)
-Atma türkü ne demektir?
-Karşılıklı iki kişi arasında olur. Birbirlerine türkü atacak olanlar iki gruba ayrılır. Her grubun bir başkanı vardır, başta durur. Bir grup atışmasını yaparken diğer grup vezinli ve kafiyeye uygun olarak sözlerini hazırlar. Birinci grup sözlerini bitirince, ikinci grup söze başlar. Grup halindeki bu atışmalar ayakta yapılır. Sözleri evvelâ başkan söyler, grubu toplu halde tekrar eder. Atışmalar vezinli ve kafiyelidir. Anında, atılan türküye kafadan kafiyeli ve besteli olarak irticalen karşılık verilir.
-Atma türkülerde usta olan kişilerden örnek verebilir misin?
-Şahinkaya'dan Mahnidaroğlu Ahmet DURGUN, Eğridere'den Ağralioğlu Mustafa ŞEKER, Korkuluk lakaplı Ömer BAL, Mehmet KILIÇ, Mustafa MÜFTÜOĞLU, Maraşlı'dan Karnaba Ahmet, Karnaba Numan, Osmançelebioğlu Hüseyin Ağa, Koldere'den Karaoğlu Kasım, Karaoğlu Mecit, Hopşera’dan Şerif Efendioğlu Muhammet Usta, Ataköy'den Hamdi KORKMAZ, Zeno'dan Gençağa, Taşlıgedik'ten Kukar Süleyman ARDIÇ, Mustafa MÜFTÜOĞLU,
-Atışmacılardan hayatta olan var mıdır?
-Yoktur
-Atma türküleri söyleyenlere ne denir?
-Türkücü
-Seyir Türküsünün özellikleri nelerdir?
-“Seyir” türkü de edep, adap, kural ve kafiye aranır. Edep, adap olmayan türküler “seyir” değildir.
-Seyir ağası ne demektir?
-Kurulan seyir muhabbetini (Türkü ortamı) idare eden kişidir.
-Seyir kafiyesini önce kim alır?
-Misafir olan seyir kafiyesini alır.
-Seyir türkü de kısa mı uzun mu olur?
-Kısa da olur, uzun da olur.
-Seyir türkülerin sonlandırılması nasıl olur?
-Seyir türkülerine kafiye esastır. Seyir kafiyesini başlatan kişi, karşı taraf aynı kafiye ile cevap veremeyen atışmacı pes etti demektir. Pes etmek bazen çok uzun devam eder, bazen de atışmanın ilk dizesinde son bulur. Burada son bulmak, cevap verememek demektir.
-Atma (atışma) türkülerin özellikleri nedir?
-Atma türküler bir mısralı olduğu gibi, iki mısralı, üç mısralı, dört mısralı olur. Seyir türküler aynı ritimde söylenir.
-Gurup halinde atışma nasıl olur?
-Grubun atışmaya başlaması bir haykırma ile başlar. Atışmaların erkekli olanına seyir, erkekli- kızlı olanına horon denir.
Yinoğlu Numan
Kasım- Kafadar yüreğunden bütün dertler savuşti.
Numan- Gördüğün namünimet ehbap ateşsiz pişti.
Karaoğlu Kasım’ın
Kasım- Bereket yılı idi hep namünimet taştı.
Numan- Ahbap fukaralıktan hep ahbaplarum kaçtı.
Adı Soyadı: İsmail Yavuz
Memleket: Maraşlı Köyü Çaykara Trabzon
Oturduğu Yer: Sincan- Ankara
Yaş: 40
Mesleği: Öğretmen
Derleme Tarihi: 28.02.1985
Derleyen: Fatma Nur Yavuz Taylan
Kasım Kıroğlu Yahya’ya:
O ki eğyarı yâr ile
Daim sohbete mayılsın
İcazetnameni yazdım
Bundan sonra mezunsun
Adı Soyadı: Numan Güner
Memleket: Maraşlı Köyü Çaykara Trabzon
Oturduğu Yer: Başakşehir
Yaş: 59
Mesleği: Serbest Meslek
Derleme Tarihi: 03.02.2017
Derleyen: Fatma Nur Yavuz Taylan
Çambaşı delikanlıları Ataköy'e imeceye gelirler. Bu imecede Çambaşı delikanlıları ile Ataköy delikanlıları atışır.
Çambaşı Delikanlıları
Bak sana ne deyurum
Ben seni göreyurum
Geldum da gideyurum
Almayun bizden icar.
Ataköy delikanlıları
Baktum uzaktan görüş
Alsana birkaç kuruş
Farkettum seni furuş
Her hal söz sözü açar.
İkili Bir Atışmaya Örnek:
Eğridere'den Ağrali Mustafa ile Maraşlı’dan Kornaba Ahmet arasında bir atışma:
Karnaba
Artuk ehtiyar oldun
Astun mi eleğuni
Ağrali.
Ey paçan dilencisi
İşte al direğuni
Karnaba
Gezerda dilenurum
Sen bağla şeleğuni
Ağrali
Elbet bir şey verurum
Sen ketur küleğuni
Hadili (Ğadili) ile Şinekli (Ataköy)'nin atışması
Hadili (Ğadili)
Cebişler geri geri
Beri gelsun tekeler
Şinekli
Hadidansun dilenci
Omuzunda heybeler
Ğadili
Ben da dilencimiyum
Ha fuşki da çengeler
Çaykara bölgesinin ünlü atışma ustası Mahnida Ahmet DURGUN ile Ataköy'den Hamdi KORKMAZ arasında yine ikişer mısralı bir atışma
Mahnida
Şinekten bir gız sevdum
Selâm söyle softaya
Hamdi
Şinekten gız vermezler
Dayanamaz cefaya
Mahnida
Davet ettiler beni
Oturttiler sofraya
Hamdi
Alim bilurdum seni
Başladun hurafaya.
Üç dizeli atışmaya örnek.
A Gurubu
Arkadaşluk müşterek
Yolcu yoluna gerek
Memnunuk hepunuzden
B Gurubu
Sele gitti ırmaklar
Okunuyur evraklar
Geleyurler temizden
A Gurubu
Cin misun yoksa peri
Haman eskiden beri
Çikamadun pehrizden
B Gurubu
Bir acayıp bakarsun
Ciyam gibi çikarsun
Ey arkadaş gehrizden
Adı Soyadı: Zekiye ( Elmas) Yavuz
Memleket: Maraşlı Köyü Çaykara Trabzon
Oturduğu Yer: Bursa- Ankara
Yaş: 72
Mesleği: Serbest Meslek
Derleme Tarihi: 22.02.2017
Derleyen: Fatma Nur Yavuz Taylan
Oğlan
İn dereye dereye
Al dereden taşları
Geçti bizden sevdalık sevdaluk mu?
Al cebumdam saçları
Kız
İn dereye dereye
Ne ineyin dereye
Babanun parası yok
Seni evlendurmeye
Adı Soyadı: Fatma Ayaz
Memleket: Maraşlı Köyü Çaykara Trabzon
Oturduğu Yer: Erzincan
Yaş: 72
Mesleği: Ev Hanımı
Derleme Tarihi: 01.03.2017
Derleyen: Fatma Nur Yavuz Taylan
O Gene Köyü
O genede haşılı (ğaşili)
Vururlar dize kadar
Miçibil Köyü
Miçibil’de süt boldur
Siz de açlık ne kadar
Devam edecek
