Çaykara Konulu Kitaplar

GİRİŞ

Bu yazıda son biri-iki yıl içinde Çaykara ile ilgili yayımlanan 7 kitap değerlendirilecektir. Bizim toplumumuzda bir işi yapmak, icra etmek ön plandadır,  fakat bu yapılanı yazıya dökmek, kaydetmek pek yoktur. Pek çok bilgi şifahi, yani sözlü aktarılır. Hadiselerden bahsederken, gördüklerimiz ve etraftan, daha çok büyüklerimizden duyduklarımızı bildirir ve açıklar, lakin okuduklarımızdan pek bahsetmeyiz. Okuyarak öğrenmenin güzelliğini pek öğrenememişiz. Zaten ömür boyu öğrenme diye bir alışkanlığımız da yok gibi. Evimizde sadece bir kitap bulunur; o da Kur’an-ı Kerim’dir. O da bir muhafaza içinde duvara asılı durur. Nedense, Kitaplara önem vermeyiz. Âlimlerin evinde bulunan ve çoğu el yazması olan kitapları, kendileri göçtükten sonra, ya gelip isteyen meraklı komşulara dağıtmışız veya soba ve ateşi tutuşturmak için yakmışız. Okula giden bazı öğrencilerin biraz zorlandığı dersten geçince ders kitabını yaktığını ve bunu iftiharla anlattığını çok duyarız. Okuma sanki sadece öğrencilere mahsustur. Mezunlar ve büyükler pek kitap okumaz. Zaman zaman Çaykara’ya gittiğimde yanımda kitap götürür ve fırsat buldukça bazen okurdum. Bir gün kitap okuduğumu gören komşularımızdan bir hanım teyze şaka yollu: ”Herkesin talebeliği biter, seninki hiç bitmez” diye görüşünü bildirmişti.

Toplumumuzda eskiden de sadece kitap okumak değil, kitap yazmak da yoktu. On dokuzuncu yüzyıla kadar,  başkent İstanbul dışında hiçbir yerleşim yeri veya şehir için tarih kitabı yazılmamıştır. İlk defa İstanbul haricinde, Osmanlı döneminde Şakir Şevket, 1877’de “Trabzon Tarihi” adlı bir kitap yazmıştır (Şevket, 2001). O kadar! Yöremizde bulunabilen yazılı belgeler ise mahkeme yazışmaları ve vergi defterleri ile son iki asırda tutulan nüfus defterinden ileri gitmez. Bu belgeler de ancak İstanbul’daki Osmanlı Arşivlerinde bulunabilmektedir.

Eskiden eyalet merkezi olan Trabzon’da, bugün, tarihi yazılı belgeler bulmak çok zordur. Çünkü 1916-1918 Rus işgalinin ilk günlerinde Trabzon dairelerinden toplanan bütün belgeler, Zağanos Deresi kenarında bir yüzbaşının nezaretinde üç gün boyunca yakılmıştır. Bu hususu, bu yüzbaşının general olduktan sonra yazdığı hatıralarından öğreniyoruz. 1918 Nisan ayında yerindeki gözlemlere dayanarak hazırlanan kitapta, şehir tamamıyla yakılmış, yıkılmış, insanlar kaçırtılmış, hatta iskele yanındaki mezarlık bile dümdüz edilmiştir (Altınay, 2010) . Bunları yapmadaki maksat ne olabilir? Bütün tarihi belgeleri yok etmek ve bölgedeki Türklerin izlerini tarihten silmek olabilir.

ÇAYKARA KONULU KİTAPLAR

İbrahim Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti adlı bir yayınevi kurarak Tuncer ailesi ile birlikte son üç yılda Çaykara konulu aşağıdaki kitapları hazırlamış ve yayınlamıştır:

1. Coğrafyası ve Belgeleriyle Çaykara Tarihi, İbrahim Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti, 2017.

2. Çaykara Nüfus Defteri: 1834-1846, Rumeysa Keziban Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti, 2017.

3. Dernekpazarı Nüfus Defteri: 1834-1846, Rumeysa Keziban Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti, 2017.

4. Yaşantısı Ve Ananeleriyle Çaykara,  İbrahim Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti, 2017.

5. Çaykara ve Ötesinden Portreler, Muhammet Mustafa Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti, 2018.

6. Çaykara Kültürü, İbrahim Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti, 2019.

7. Çaykara Folkloru, İbrahim Tuncer ve İlknur Kübra Tuncer, Çaykara Kültür Sanat ve Yayıncılık Ltd. Şti, 2019.

Kitapların tanıtımına geçmeden önce takdirimi ve teşekkürümü dile getirmeliyim. Bu kitaplarla Çaykara ve Çaykara insanına büyük bir hizmet verilmiştir. Bu hacimdeki ve içerikteki kitapların hazırlanması yoğun ve meşakkatli çalışmalarla mümkün olabilir. Ayrıca bunların belli bir kalite ve standartta basılması titizlik yanında büyük bir mali fedakârlık da gerektirir. Bütün bunlardan dolayı İbrahim Tuncer ve ailesi ile emeği geçenlere çok teşekkür ederim. Ayrıca bu işte başından beri çalışan Zeki Albayrak’a Çaykaralılar olarak teşekkür borçluyuz.

Renkli harita ve fotoğraflarla ciltli olarak basılmış kitapların topluca resmi Şekil 1’de gösterilmiştir. Daha sonraki baskılarında, bu kitapların sonuna birer konu ve isim indeksi konulmalıdır. Böylece araştırmacılar ilgilendikleri konuyu daha rahat bulabilirler.

Şekil 1 Çaykara konulu kitapların rafta toplu görüntüsü

Sıradaki kitap eldeki bütün veriler toplanarak Coğrafyası Ve Bölgesi İle Çaykara Tarihi adıyla yazılmıştır. Yeni belge ve bilgilere ulaşılırsa, bunlar yeni baskıda kitaba eklenebilir veya ikinci kitap hazırlanabilir. Özellikle Roma dönemi öncesindeki yöre tarihinin daha ayrıntılı ortaya konması gerekir. Bir de Çaykara tarihi ile ilgili bazı kitap ve eserler kaynak gösterilebilirdi.

1. Sıradaki Çaykara Nüfus Defteri kitabı çok önemlidir. Osmanlı döneminde ilk defa bütün ülkede nüfus sayımı 1831’de başlatılmıştır. Bu sayımın sonuçlarına dayanan yöre ile bilgiler “Of Nüfus Defteri:1834” adlı kitapta toplanmıştı (Demircioğlu ve Bilgin, 2011) . Fakat bildiğim kadarıyla bu kitabın piyasada mevcudu kalmamıştır. O tarihteki Of kazası, bugün Of, Çaykara, Hayrat ve Dernekpazarı şeklinde 4 ilçeye ayrılmıştır. Çok dikkatli bir çalışma eseri olduğu anlaşılan Çaykara Nüfus Defteri adlı kitabın her bir Çaykaralının evinde bulunmasında fayda var. Bu kitaptan herkes ailesinin soyağacını çıkarabilmesi için ailenin o zamanki soyadını ve büyük büyük dedesinin ismini bilmesi gerekir.
2. Sıradaki Dernekpazarı Nüfus Defteri de özellikle “Kondulular” için çok önemlidir. 2. Sırada söylenenler bu kitap için de aynen geçerlidir.
3. Sıradaki Yaşantısı Ve Ananeleriyle Çaykara adlı eserde yöre insanının geçmişteki durumu renkli anlatılmış ve oldukça canlı yansıtılmıştır.
4. Sıradaki Çaykara ve Ötesinden Portreler’de Çaykara’da yaşayan ve göç eden pek çok kimsenin kısa da olsa hayat hikâyesi verilmektedir. Bu kitapta 10 yıl Çaykaraya hizmet etmiş eski Belediye Başkanı Kazım Kofoğlu gibi bazı isimlerin eksik olduğunu gördüm. Bazı tanıtımlar çok uzun tutulmuş. Daha sonraki baskılarda bu tür hatalar düzeltilebilir.
5. Sırada gösterilen Çaykara Kültürü adlı kitap oldukça güzel hazırlanmış. Çaykara ile ilgili daha önce yazılan kitaplar kaynak gösterilebilir.
6. Sıradaki Çaykara Folkloru adlı eser, önemli belgeleri içeriyor ve geçmişi iyi canlandırıyor. Burada bazı ev aletlerinin ve eşyaların adları mahalli kelimelerle yazılmak yerine Türkçeleri yazılsa bence daha iyi olurdu.

SONUÇ

 Çaykara ülke içinde belki en küçük ilçelerden biridir, ama onun insanlarının vasıf ve karakterleri çok yüksektir. Gerçekten, Çaykara yetişmiş insan kaynağı ile Türkiye’de ağırlığı olan bir yerdir.

 Çaykara ve çevresinin tarihini nüfus kayıtlarını ve diğer özelliklerini kısaca insanını ve eserlerini tanıtan bu 7 eser, yukarıda açıklandığı üzere, paha biçilmez değerlere sahiptir.

Yazılan bu kitapları, bir üniversite veya bir enstitü hazırlayıp bastıramazdı. Eskilerin bir sözü vardır: “Üniversite kuma kabul etmez”. Bunun manası, üniversite mensupları birbirlerini çekemediği için ortak iş yapamazlar demektir. Gerçekten, bu kitaplarla inanılmaz bir iş başarılmıştır.

Çaykara, Dernekpazarı ve Trabzon, hatta Doğu Karadeniz’le ilgili Türkiye’nin çeşitli yerlerinde pek çok dernek ve vakfımız var. Ama hiç birisi buna benzer bir çalışma ortaya koyamamıştır. Hiç değilse, bunlar derneklerinde birkaç raflık kitaplık açsalar bence iyi bir hizmet yapmış olurlar.

KAYNAKLAR

Altınay, A.R., İki Komite, İki Kıtal: Kafkas Yollarında, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010.

Çaykara Gündem Gazetesi, 21.12.2017. 

Demircioğlu, S.ve  Bilgin, S., Of  Nüfus Defteri (1834): Kişisel Yayınlar, 2011.

Şevket, Şakır, Trabzon Tarihi, Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, 2001.