Derebaşı, Çaykara ilçe merkezine giriş noktasına 32.06 km. tepeye çıkış ise 37.23 km. uzaklıktadır. Çaykara'nın güneyindedir. Coğrafi konum olarak koordinatı, 40.33o kuzey enlemi ile 40.14o doğu boylamı arasındadır. Ortalama rakım yükseltisi virajlara girmeden 1571 metre, tepeye çıkışta ise rakım yüksekliği 2032 metredir.
Rusların 1914 yılındaki bölgeyi işgali sırasında, 1916 yılında Rize’den başlayıp Of -Çaykara bölgesini ve Trabzon’u işgali süresinde, Çaykara’dan Bayburt’a geçebilmek için bir yol inşa etmişlerdir. Ruslar, Çaykara’ya bağlı, Solaklı Vadisi boyunca yer alan Koldere (Paçan Vahtanç) Çamlıbel (Harhış), Köknar (Aşağı Ogene/Ogene-i Süfla) ve Karaçam (Yukarı Ogene/Ogene-i Ulya) isimli köylerinden geçerek, Soğanlı Dağı’nı aşıp Bayburt’a ulaşan yol yapmak isterler. Ruslar, denizyoluyla Of’a, Of’tan da Bayburt istikametine taşıyacakları cephaneyi nakil edebilmek için bu yolu en kısa ve en hızlı yapılacak yol olarak belirler. Yol çalışmaları bir yıl sürer. 1916 yılında Rus askerleri ve Çaykara Halkını parayla çalıştırarak yolu Derebaşı güzergâhına kadar bitirirler. Yol bitme aşamasına gelince, Rusya’da başlayan “Bolşevik Devrimi” nedeniyle, Ruslar bölgedeki askerlerini geri çağırarak bölgeden çekilir. Bu yüzden yol yarım kalır, zirveye tam olarak ulaşılamaz.
Derebaşı Virajları Anekdotları;
Çaykara’da anlatılarak süregelen hikâyeler; Of ilçesinden Bayburt ve oradan Anadolu’yu işgal etmek için yapılan bu yolda çalıştırılmak için Rus askerleri Of ilçesinde, Çaykara kısmında olan her köyden ve her evden bir kişiyi alırdı. Çalışmaya gelmeyenler köy ortasında işkence yapılarak halkın közü korkutulurdu. Halk yolun Derebaşı kısmına gelince türlü bahaneler uydurarak gitmemeye çalışır veya çalışmayı ellerinden geldiğince yavaşlatırlardı. Ruslar yolun hızlı bir şekilde bitmesi için paralı işçiler bulmaya çalışır, günlük bir manat karşılığı çalışacak kişiler bulurlardı.
Derebaşı bölgesi çok kayalık bir yer olduğundan yollar aşılamıyordu. Rus komutan askerlere ve çalışanlara kızıp tehditler savurarak;
-“Neden yavaş gidiyorsunuz, işi hızlandırın, biran önce bu yol bitmeli” diye bağırıyordu.
Askerler de güzergâhın çok zor ve kayalık bir bölge olduğunu güzergâhın değiştirilmesini isteseler de Rus komutan askerlere sert bir şekilde çıkışarak bağırıyordu;
-“Günde bir manat kalınlığında taş kırsanız bile bu yol devam edecek”.
Çaykara Halkı, Rusların buradan Anadolu’ya ulaşmaması için çeşitli işkencelere maruz kalsalar da yavaşlama politikası uyguladı. Yol bitmeden Bolşevik Devriminin başlamasıyla da Rus askeri ülkesine geri döndü.
Derebaşı Virajları Yolunun Bitişi;
Rus askerleri tarafından yapılmaya başlanılan yolu Karaçam ve çevresinde bulunan köylüler tamamladı. Buradan Bayburt, Erzurum ve İran’a en kısa yoldan geçiş güzergâhı olarak kullandı.
Derebaşı yoluna giriş kısmında hanlar bulunurdu. Geceleri burada konaklanır veya yolda karanlığa kalmamak için burada bir gece kalınır, gün aydınlanınca yola çıkılırdı. At ve katırlarla kervan şeklinde geçiş yapan veya yük taşıyan kervancılar burada konaklar karınlarını doyurur, yoluna öyle devam ederlerdi. Geceleri handa 20-30 kişi aynı yerde kalır, aynı zamanda yolculuk esnasında birbirlerine yardımcı olurlardı. Of-Çaykara güzergâhından iki günde Bayburt’a çok rahat ulaşırlardı.
Derebaşı Virajları Trabzon Of Karadeniz sahilinden yola çıkarak, Çaykara-Karaçam-Bayburt “D915” karayolu olarak bilinen yolun, 14 keskin virajı vardır. B virajların 9 tanesi tehlikeli olup, dönüşler de zordur, Yol boyunca rakım yükseldikçe manzara harika olup yöreye ayrı bir güzellik vermektedir. Bu yolda zaman zaman motor ve araçlarla “Off Road” etkinliği yapılmaktadır. Derebaşı girişinde bir zamanlar tesisler faal bulunmakta idi. Anlatılan anekdotlara göre yaylalardan araçlarıyla inen şoförler Derebaşı Virajlarına gelince araçların teyplerine Kuran okunan kasetleri takar, aşağıya inince müzik veya kemence dinlerlerdi.
Dünyanın En Tehlikeli Yolu Çaykara’da “Derebaşı - D915”;
Çaykara’daki Derebaşı Virajları, dünyaca ünlü tehlikeli yolları araştıran, yazan ve gösteren www.dangerousroads.org isimli site kullanıcıları tarafından “Dünyanın En Tehlikeli Yolu” seçildi. Derebaşı Virajları olarak bilinen ve Karaçam’da bulunan Of-Çaykara-Bayburt D915 karayolu, site kullanıcıları tarafından dünyanın en tehlikeli yolu seçildi. Site kullanıcıları yolu “Ölüm Yolu” olarak nitelendirilen Bolivya’daki yoldan daha tehlikeli olarak tanımladı. Soğanlı Dağı eteklerinde yer aldığı aktarılan yolun ne kadar zor bir güzergâh olduğu anlatılırken; ”bazı virajları tek seferde dönemezsiniz” diye yorum yaptı. Derebaşı tesislerinin bulunduğu yerin bu bölümünün de genelde kar ve tipi nedeniyle kapalı olduğu ifade edildi. Site kullanıcıları yolun tehlike sıralamasında Bolivya’daki yolu geçtiğini sık sık belirtirken, o yolun sadece turistik amaçlı kullanıldığını, Derebaşı’ndaki yolun ise insanlar için önemli bir güzergâh olduğunu anlattılar. Dünyanın tehlikeli yollarını gezerek değerlendirme yapan site kullanıcıları, Derebaşı Yolu için “sözler ve fotoğraflar ne kadar tehlikeli olduğunu anlatamaz” yorumunda bulundular.
Derebaşı Virajlarının Turizme Kazandırılması;
Bölgede turizme yönelik yapılacak çalışmalar hızlı bir şekilde bitirilmeli. Yolun bulunduğu güzergâhta “Off Road” ve tırmanışla ilgili bir dizi yarışma ve tanıtımlar yapılmalı, doğa yürüyüşleri düzenlenmeli. Yolun dünya genelinde zor ve ölüm yol olarak bilinirliğinin arttığından, buradaki yol dünyada zorlu yollar listesine girmiş durumda. Bölgede yolculuk yapanlara ayrı bir adrenalin yaşatması doğasıyla da ilgi uyandırdığına dikkati çekerek dereleri yeşil dağları ve temiz havasıyla güzergâhta yolculuk yapanlara doyumsuz manzaralar sunmakta. Bu nedenle bölgenin turizme kazandırılması için çalışmaların yerli ve yabancı turistleri tehlikeli yolun cazibesiyle buluşturmak ve burada doyumsuz manzaraların izlenmesi sağlanmalı.
Doğal güzellikleriyle ünlü bölgemizde alternatif turizm faaliyetlerine de imkân sağlanırsa, dünyaca ünlü Uzungöl'e gidilen karayolu güzergâhında yer alan bu bölgenin gelecekte önemli bir konuma sahip olacağını düşünüyorum.
İbrahim TUNCER