VAN´DA BİR KARADENİZ KÖYÜ DÖNERDERE !
Dönerdere; Karadeniz Bölgesinden Doğu Anadolu Bölgesine uzanan dostluğun, azmin, çalışkanlığın, gurbet türküsünün söylendiği, memleket hasretinin yaşandığı, güven dolu bir mekan. Yağmurun yeşille kardeş olduğu bir coğrafyadan toprağın suya hasret olduğu bir coğrafyaya göç eden Karadenizlilerin 50 yıldır yurt edindikleri köyün adıdır. Bir vücutta iki elin önemi ne ise bizim içimizde iki memleket olgusu odur.Vanlı veya Trabzonlu olmak aynıdır. 61 ve 65 gönlümüzde, biri eski memleketimiz biri yeni memleketimiz.
İnsanı gurbete iten geçim derdidir.Doğduğu yeri terk etme ve doyduğu yere bağlanmayı gerektiren budur.Yurt içinde ve yurt dışında yaşayan binlerce gurbetçi gibi hasretle doluyuz. Hatırlanmak ve diğer insanlarla iletişim kurmak önemlidir.Bu duygu ve düşüncelerle Dönerdereyi tanıtmak istiyorum.
Dönerdere Köyü Özalp´a 17 km , Van´a 77 km. uzaklıktadır. Asfalt kaplamalı karayolu ile ulaşım sağlanmaktadır. Dönerdere köyü doğuda Bakışık batıda Dağdeviren kuzeyde Dorutay Köyü ile güneyde Saray ilçesi ile komşudur. İran sınırına kuş uçuşu 7 km. mesafededir.
Köyümüz iki mahalleden oluşmakta Yukarı(Yeni) Dönerdere ve Eski Dönerdere diye adlandırılmaktadır. Yukarı (Yeni) Dönerdere düz bir alanda kurulmuştur. Eski Dönerdere ise 1 km. daha batıdadır ve yerleşim yeri engebeli bir arazi üzerindedir. Muhtarlık birdir. Eski mahalle yerli halktan ve yeni mahalle Uzungöl beldesinden gelen 85 hanelik halktan oluştu. Karadenizden gelenlerin hane sayısı 106 ?ya kadar yüksedi. 1965 yılından bu güne beraber yaşamaktayız.
Yukarı Dönerdere halkı Trabzon-Çaykara ilçesinin Uzungöl bucağından 1965 Haziranında İç İskan Projesi kapsamında bu köye gelmişlerdir.Dönerdereye yerleşenler Uzungöllüdür. Aynı tarihte yine Çaykanın 3-4 köyünden gelenler Emek Köyüne yerleştiler.Emek Özalp İlçe merkezinin 9 km güneyindedir.Vanın 2014 yılında Büyükşehir olması nedeniyle köy statüsü mahalleye dönüştü. Toprak yetersizliği, doğal koşulların elverişsizliği, nüfus yoğunluğu iş alanlarının olmamamsı dolayısıyla Uzungöl halkı bu yöreye İç İskan kapsamında göç etmek durumunda kalmıştır.
Bu koşulların yanı sıra Uzungöl halkı doğa ile de mücadele etmek durumundaydı.Uzungöl mevkii sürekli olarak sel, çığ ve heyelan gibi doğal afetlerle karşı karşıya idiler. İşte tüm bu zorluk, korku ve huzursuzluk içinde yaşayan Uzungöl halkına İmar ve İskan Bakanlığı tarafından götürülen öneri olumlu karşılanarak bu yöreye yerleştirilmişlerdir.
Başlatılan bütün işlerde mutlaka bir hedef belirlenmekte ve bunun için çalışmalar planlanmakta ,engel teşkil eden unsurlar da analiz edildikten sonra uygulama basamağına geçilmektedir.Hazırlıktan sonuç aşamasına uyumlu bir gidiş yoksa elde edilecek mal veya hizmetin kalitesinde bir eksikliğin olması muhtemeldir.Bu anlayışla büyüklerimiz çalışmalara çok hızlı başladılar
Karadeniz´in yeşilliklerinin her tonuna sahip, doğal güzellikleri ve ata toprağı değerini taşıyan Uzungöl den Dönerdere ye yerleşen büyüklerimiz ilk geldiklerinde ortama uyum konusunda zorluk çektiklerini zaman zaman anlatmakta ve geçmişi birazda olsa sorgulamaktadır. Karadeniz ikliminden karasal iklime , ormandan bozkıra, çağlayan derelerden bir su gözesine vb. daha bir çok kıyaslanacak durumlarla karşılaşmaları biraz ürkekliğin yanında insan olmanın , vatandaş olmanın cesaretini kendilerinde bulan büyüklerimiz ortamı kendilerine uydurma ve kendilerini bu coğrafyaya adapte etme becerisini gösterdiler.Ekonomik ve Sosyal alanda çeşitli başarılara imza atmaya başladılar.
Bazı dalışlar aceleci ve belkide plansız olabilir. Ancak niyete göre şekillendirilebilir.Bu genelleme bazı sonuçlardan yola çıkılarak yapıldı.Bunun en belirgin örneği Dönerdereyi yaşanılabilir bir köy haline getiren büyüklerimizin çok çalıştıklarını ve bu günleri yaşamamıza önemli katkı sağladıklarını söyleyebilirim. İnşa ettikleri temeller üzerinde 2015 yılı ve sonrasında kendisinden söz ettirecek bir çok hedefleri olan, köyü sahiplenecek bir gençlik arzu edilmektedir..
Büyüklerimizin en belirgin çalışması Birlik ve beraberliğin ,ekonomik dayanışmanın sembolü olan S.S. Dönerdere Tarımsal Kalkınma Kooperatifini kurmalarıdır.Tarım ve hayvancılığın geliştirilmesine önem verdiler.Elde ettikleri ürünleri değerlendirmeye çalıştılar. Ekonomik kalkınma yanında sosyal hizmetlerin köye kadar getirilmesi için çaba sarf ettiler.
Köyümüz 1965 yılından itibaren ekonomik sosyal ve kültürel yönden birçok atılımlar gerçekleştirmiştir.Her yıl yeni çalışmalar yapılmaya devam edilmektedir.
Sosyal yönden, çalışma azmi , birlik ve beraberlik ,yardımlaşma, komşuluk ilişkileri ve insanları kucaklama yönünden çevreye büyük kazanımları olmuştur.
Kültürel yönden , Karadeniz den taşınan örf ve adetlerin yöresel olanlarla harmanlanması sonucunda kabul gören değişiklikler olmuştur.
Ekonomik yönden , bireysel üretim dışında Tarımsal Kalkınma kooperatifi kurularak çevre ekonomisine katkıda bulunulmuştur.
Çevrede tek örnek olarak faaliyet gösteren S.S.Dönerdere Tarımsal Kalkınma
Karadeniz´in yeşilliklerinin her tonuna sahip, doğal güzellikleri ve ata toprağı değerini taşıyan Uzungöl den Dönerdere ye yerleşen büyüklerimiz ilk geldiklerinde ortama uyum konusunda zorluk çektiklerini zaman zaman anlatmakta ve geçmişi birazda olsa sorgulamaktadır. Karadeniz ikliminden karasal iklime , ormandan bozkıra, çağlayan derelerden bir su gözesine vb. daha bir çok kıyaslanacak durumlarla karşılaşmaları biraz ürkekliğin yanında insan olmanın , vatandaş olmanın cesaretini kendilerinde bulan büyüklerimiz ortamı kendilerine uydurma ve kendilerini bu coğrafyaya adapte etme becerisini gösterdiler.Ekonomik ve Sosyal alanda çeşitli başarılara imza atmaya başladılar.
Bazı dalışlar aceleci ve belkide plansız olabilir. Ancak niyete göre şekillendirilebilir.Bu genelleme bazı sonuçlardan yola çıkılarak yapıldı.Bunun en belirgin örneği Dönerdereyi yaşanılabilir bir köy haline getiren büyüklerimizin çok çalıştıklarını ve bu günleri yaşamamıza önemli katkı sağladıklarını söyleyebilirim. İnşa ettikleri temeller üzerinde 2015 yılı ve sonrasında kendisinden söz ettirecek bir çok hedefleri olan, köyü sahiplenecek bir gençlik arzu edilmektedir..
Büyüklerimizin en belirgin çalışması Birlik ve beraberliğin ,ekonomik dayanışmanın sembolü olan S.S. Dönerdere Tarımsal Kalkınma Kooperatifini kurmalarıdır.Tarım ve hayvancılığın geliştirilmesine önem verdiler.Elde ettikleri ürünleri değerlendirmeye çalıştılar. Ekonomik kalkınma yanında sosyal hizmetlerin köye kadar getirilmesi için çaba sarf ettiler.
Köyümüz 1965 yılından itibaren ekonomik sosyal ve kültürel yönden birçok atılımlar gerçekleştirmiştir.Her yıl yeni çalışmalar yapılmaya devam edilmektedir.
Sosyal yönden, çalışma azmi , birlik ve beraberlik ,yardımlaşma, komşuluk ilişkileri ve insanları kucaklama yönünden çevreye büyük kazanımları olmuştur.
Kültürel yönden , Karadeniz den taşınan örf ve adetlerin yöresel olanlarla harmanlanması sonucunda kabul gören değişiklikler olmuştur.
Ekonomik yönden , bireysel üretim dışında Tarımsal Kalkınma kooperatifi kurularak çevre ekonomisine katkıda bulunulmuştur.
Çevrede tek örnek olarak faaliyet gösteren S.S.Dönerdere Tarımsal kooperatifi ekonomik yönden önem arz etmektedir. Türkiyedeki kooperatiler arasında 1974 yılında Dönerdere kalkınma kooperatifi 4. sırada gelmekteydi.
1965 yılının sonbaharında alınan ilk mahsulden ailelere bir yıl yetecek kadar buğday dağıtılmış, masraflar karşılanmış, geri kalan buğday köy adına satılarak Kalkınma Kooperatifini kurulmasında kullanılmıştır. Kooperatife tüm köy halkı üyedir. Kooperatifte aylık ücretle daimi olarak 6 kişi çalıştırılmaktadır. Kooperatif aracılığıyla şu işler yapılmıştır.
1. Mandıra işletmesi,
2. Satış mağazası,
3.Van merkezde mülkiyeti kooperatife ait Şarküteri,
4.Un değirmeni - un fabrikası,
5. Tarım atölyesi,
6. Elektrik üretimi (Jeneratör),
7. İçme suyu şebekelerinin yapılması ve işletilmesi,
8. Tarımsal ürünleri pazarlama.
Kalkınmanın en önemli temeli olan eğitim alanında 1965 yılında İlkokul, 1992 yılında İlköğretim Okulu ve 2002 yılında da Lise düzeyinde okullara kavuşan köyümüzde çoğu Lise ve üniversite mezunudur. Eğitim düzeyi oldukça yüksektir.Bunun temelinde eğitime verilen önem yatmaktadır. Köy Halkı-Kooperatif ve Kaymakamlık işbirliği ile İlköğretim okulunun kapasitesi artırılmış ve çevre köyler de hizmet veren taşıma merkezi haline getirilmiştir. 2002 yılında bir köylümüzün hibe ettiği evine ek birimler yapılarak lise için geçici bina olarak tahsis edilmiştir. Daha sonra çevreye hitabeden bir lise haline gelmiştir. 2009 yılında 10 derslik 4 lojman yapıldı. Dönerdere eğitimde çok önemli bir yer edinmiş durumdadır.37 Öğretmen görev yapmaktadır.
Köyümüzde 20 kız talebesi bulunan son derece modern bir Kur´an Kursu faaliyet göstermektedir.
1965 yılında yapılan bir camimiz kadrolu bir imamı hizmet vermektedir. Özalp ve çevresinde ilk minareli cami olarak bilinmektedir.
Yeni Dönerdere İlköğretim Okulu bünyesinde 2008´de 11 kız öğrenci ile kurulan Gitarın Sultanları Grubu Üzungöl dahil Türkiye´nin bir çok yerinde konserler vermiş; Sosyal medyada ve basında kendisinden söz ettirmiştir.
Her yıl Haziran ayı sonlarında çok geniş katılımlarla geleneksel yaz şenlikleri düzenlemekteyiz.Bu yıl dördüncüsü yapılacaktır.Tüm hemşehrilerimizin haberdar olması ve katılımlarını bekliyoruz.
Karadenizliler gittiği yede kabul görmeyi, çevreye uyum sağlamayı ve sosyal ilişki kurmayı becermiştir..Çalışkanlığı, azmi ve cesareti tüm zorluklar karşısında dik durmasını sağlamış. Bulunduğu ortamı imar eden ve ekmeğini taştan çıkarmasını bilen bir yapısıyla tüm ortamlarda yaşamasını bilir.Yaptıklarını asla yeterli görmez.Devamlı iyi işler yapmayı kendisine ilke edinir.Kendisine yapılan iyilikleri hiç bir zaman unutmaz.Yanlışını kabullenir asla yanlışa tahammül etmez.Edindiği memleketin kıymetini bilir ve sılaya önem verir.Uzungölü çok sever Dönerdereyi önemser.
Dönerdere çölün ortasında bir vaha misali varlığını sürdürmektedir.Daha da yeşermesi için ne gerekiyorsa yapılacak ve Karadeniz´in Van da küçük bir versiyonu olarak varlığını sürdürmeye devam edecektir.
Mehmet GENEL
Yukarı Dönerdere Çok Programlı Anadolu Lisesi Müdürü
BİRS ONRAKİ YAZIMIZDA EMEK MAHALLESINE YER VERİLECEKTİR.
EKLER:
1) Kur´an Kursu
2) Köyden Bir Görünüm ve Dönerdere Göleti
3) Köyden Bir Kesit
4) Uzungöl Belediyesi Başkanı Abdullah Aygün´ün 2013 Yaz Şenliğinde Konuşması
5) Gitarın Sultanları
6) Mustafa Menap Şenlikte
7) Şenlikte Yaşlılar Horonu
8) 2013 Yaz Şenliği
9) Y.Dönerdere Çok Programlı Lise de 19 Mayıs Kutlaması
10) Köy Evleri
11) Y.Dönerdere Çok Programlı Anadolu Lisesi Müdürü Mehmet GENEL
12) Y.Dönerdere Çok PrOgramlı Anadolu Lisesi
13) Y.Dönerdere İlköğretim Okulu
14) Dönerdere Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
15) Y.Dönerdere İlköğretim Okulu ve Bahçesi
16) Y.Dönerdere Köyü Cami
17) Kur´an Kursu ve Sokak
18) Y.Dönerdere Çok Programlı Anadolu Lisesi ve Bahçesi
19) Buğday Hasatı
20) Kış Manzarası
21) KışManzarası
22) Köy Sakinleri
23) 1965 de Yerli Halkın Karadenizlileri Karşılaması
24) 1970 li Yıllar
