UZUNGÖL VADİSİNDE ULAŞIM
Prof. Dr. Necati AĞIRALİOĞLU
Uzungöl vadisi, Solaklı vadisinin yukarıya doğru devam eden alt havzasıdır ve Şekil-1’de verilmiştir. Bu haritada Uzungöl vadisi koyu renkli gösterilmiştir. Uzungöl havzası gölden başlayıp Demirkapı dağlarına, yani Bayburt sınırına kadar uzanan 30 kilometre uzunluğundadır. Toplam yüzey alanı 700 kilometre kare olan Solaklı vadisinin 152 kilometre karesi, yaklaşık beşte biri Uzungöl vadisindedir. Ortalama genişliği 5 kilometre olarak kabul edilse de üst kısmın genişliği 15 kilometreyi geçer. Biçimi, Şekil-1’de görüldüğü gibi yüksek yerlerde geniş, aşağıya inildikçe daralan bir huni şeklindedir. Bu huninin aşağı ucunda Uzungöl bulunmaktadır. Bu vadi, aşağısında ormanlarla, orta kesimde otlaklarla ve doruklarda kayalıklarla kaplıdır. Trabzon’un 3376 metre yükseklikli en yüksek dağı olan Demirkapı zirvesi bu vadinin en uç noktasındadır. Şekil-2’de görüldüğü gibi bu vadinin etrafı dağlarla çevrilidir. Haritada, arazideki kahverengi renginin koyuluğu oranın ne kadar yüksek olduğunu gösterir. Vadinin kuzeyi Trabzon- Bayburt İl Sınırını teşkil eder ve bu sınır 3000-3500 metre yükseklikte dağlarla çevrilidir.
Şekil-1 Solaklı Vadisi ve onun alt vadisi Uzungöl Vadisi
Şekil-2 Solaklı Vadisinde arazinin yükseklik haritası
Uzungöl vadisine ulaşım, Karadeniz sahil yolundan, Of’tan başlayıp Çaykara’dan devam eden bir karayolu ile sağlanır. Şekil-3’de vadiye karayolu ulaşım sistemi görülmektedir. Bu yolla vadiye ulaşımda, özellikle Çaykara-Uzungöl arasında ve Uzungöl Vadisinde, yaz aylarında özellikle hafta sonu ve tatil günlerinde yoğun trafikten dolayı sıkıntılar, kayıplar yaşanmakta ve eziyetler çekilmektedir.
Şekil-3 Uzungöl’e karayolu ulaşım haritası
Uzungöl’den yukarıya doğru vadi boyunca bir araba yolu bulunmaktadır. Uzungöl ‘den başlayıp Demirkapı köyüne bağlanan bu karayolu 1969 yılında açılmasına ve o yıldan beri devamlı onarım ve genişletme yapılmasına rağmen yörenin ihtiyacına cevap verememektedir. Yukarı Baltacı Havzasında bulunan Çayıroba, Derindere gibi köy ve yaylaların da ulaşımı Uzungöl Vadisinden sağlanmaktadır. Bu yolun yukarı kısmında Aygır Gölü yukarısından Bayburt iline bağlanan 3000 metre yüksekliğinde bir köy yolu geçidi bulunmaktadır. Bu geçit ise kışın ve haziran ayının 15’ine kadar yazın kar yığınlarından dolayı geçit vermemektedir.
Uzungöl vadisini insanlar için cazip hale getiren başta Uzungöl, buna yeşillikler içinde akan Haldizen Deresi ve onun yukarısında bulunan 9 dere ve 9 göldür. Altından (aşağısından) ırmaklar akan cennet (bahçe) tasviri, bu vadinin adeta dünyada bir cennet örneği gibidir. Şekil-4’te yeşillikler arasından akan Haldizen Deresi ve Demirkapı Mahallesi görülmektedir.
Şekil- 4 Haldizen Deresi ve Demirkapı Mahallesi
Vadideki dereler genellikle üzerinde bulundukları göller ile anılır. Bu göller
doğudan batıya doğru, Derebaşı Gölü, Pirömer Gölü, Küçükgöl, Karagöl, Batır Gölü, Sarıçiçek Gölü, Aygır Gölü, Balık Gölü ve Karagöl’dür. Bu göllerin yerleri Şekil-5’te verilen harita üzerinde görülmektedir. Bu göllerden sadece Balık Gölü ve Aygır Gölüne araba ile ulaşılabilir.
Uzungöl Vadisinin Bayburt sınırı bağlantısının yüksek standartlı bir yola acil ihtiyacı vardır. Bu yol 12 ay açık tutulabilmeli ve vadiye giriş yapan bazı yolcuların aynı yolu geri dönmeden vadiden güvenli bir yolla çıkışı sağlanabilmelidir. Ulaşım yetersizliğinden dolayı lojistikte, yöre yerleşim ve yaylalarının kullanılmasında, orman ürünlerinin iç kesime taşınmasında ve özellikle turizm faaliyetlerinde gecikmeler, zararlar ve sıkıntılar yaşanmasının önüne geçilmesi gerekir.
Bu problemin çözümü için Trabzon- Bayburt arasındaki Demirkapı dağ silsilesinde Derebaşı, Demirkapı, Batır, Sarıçiçek ve Aygır Gölü gibi 5 tane belenden birinde bir tünel geçişi yapmak gerekir. Yükseltileri gösteren yörenin haritası Şekil-5’te gösterilmiştir. Bu haritada pek çok göl de görünmektedir.
Şekil-5 Trabzon- Bayburt Sınırı bölgesinin eş yükselti haritası
Tünel inşaatı, eskiden Del-Patlat metodu ile yapılırdı, bu metotla tünel inşaatı çok pahalı ve zordu. Artık, zemini, taşları burgu türü makinelerle öğüten tünel makineleriyle çok daha ucuz ve kolay yapılabilmektedir.
Ocak 2023 verilerine göre Türkiye’de Karayollarına ait 268 tep tüp,144 çift tüp toplam 412 tünel trafiğe açıktır. Bu tünellerin 12 tanesinin uzunluğu 3000 metreden fazladır. Bu tünellerin 143’ü tek tüp, 50’si çift tüp olmak üzere toplam 193 tanesi çok engebeli olan Karayolları 10. Bölge Müdürlüğü (Trabzon) sorumluluk sınırları içindedir. Bunların içinde Cankurtaran Tüneli, Ovit Tüneli ve yeni Zigana Tüneli gibi büyük tüneller de vardır.
Tarafımızdan yapılan bir ön incelemede Balık Gölü- Üzengili arasında 2600 metre kotlarında, 2600 metre uzunluğunda bir tünel yapılması uygun seçenek görünmektedir. Böylece hem 3000 metre yüksekliğe çıkmak gerekmez hem de yol mesafesi oldukça kısalır. Uygun görülen tünel güzergâhı Şekil-6’da gösterilmiştir. Bu güzergâhın Demirkapı tarafında tünelden çıktıktan sonra yol batıdaki güneşli yamaçlardan (doğuya bakan) geçirilirse güzergâh kar yığınlarından geçmemiş olur. Bu güzergâh Yusufbaharı adlı çayırlar semtine kadar uzatıldıktan sonra ana dereye doğru döndürülürse karla mücadele ihtiyacı oldukça azalmış olur.
Şekil-6 Uzungöl Vadisinde yolun iç kesime bağlanması için düşünülen tünel yeri
Uzungöl Vadisi- Üzengili karayolu alternatif güzergâhı ve tünel yeri haritası Şekil-6’da görülmektedir. Uzugöl Vadisi ulaşım probleminin teknik elemanlarca acilen ayrıntılı incelenmesi, fizibilite çalışması yapılarak en uygun güzergâhın belirlenmesi ve bu güzergâhın gerçekleşebilmesi için yatırım programına alınması bölge ve ülke insanları adına talebimizdir.
