Tarihte"Pontus" İsmi

TARİHTE ?PONTOS? İSMİ, SADECE PERSLERİN ANADOLU´DA KURDUKLARI DEVLET İÇİN KULLANILMIŞTIR 

M.Ö. 2000´li yıllardan itibaren Asya´nın derinliklerinden gelip bugünkü İran topraklarında devletleşen Persler M.Ö. 553 yılında Mısır dâhil tüm Ortadoğu ve Anadolu´ya egemen olurlar. Tarihte meşhur ?Pers İmparatorluğu? ismi ile bölgeyi hâkimiyetleri altına alırlar. Geniş topraklarını daha kolay bir şekilde yönetebilmeleri için de ülkelerini ?satraplık? diye adlandırdıkları 23 beyliğe ayırırlar. Her satraplığın başında bir prens vardır. Helen tarihçiler, Perslerin Anadolu´nun güney kısmı satraplığını ?Kapadokya Satraplığı?, kuzey kısmı satraplığını da ?Pontos Kapatokyası Satraplığı? diye adlandırırlar ki ünlü tarihçi Heredot (M.Ö. 484-425)´a göre bu satraplık bu devletin 19. satraplığıdır. Böylece Helenler ilk olarak hırçınlığından ürktükleri Karadeniz´e, onları bu hırçınlıktan korusun diye verdikleri ikinci büyük deniz ve su tanrılarının ismi olan ?Pontos? ismini, bu defa Karadeniz´e yakınlığı dolayısıyla Pers İmparatorluğu yönetimindeki bir bölgeye verirler. 

M.Ö. 465 yılında Pers İmparatorluğu´nun başına II. Artakserkses geçer ve kardeşi Kurus´un ayaklanmasıyla karşılaşır. Bu savaşa 12.500 Helen savaşçı da küçük kardeşin yanında paralı asker olarak katılır. Babil-Cunaksa´da yapılan savaş çok kanlı ve kısa olur. Büyük Kral kazanır, küçük kardeş tüm komutanları ile yok edilir. Hayatta kalan on bin kişilik Helen paralı askeri Doğu Anadolu üzerinden gelip Karadeniz´e iner ve oradan da deniz yolu ile ülkelerine döner. Bu dönüş esnasında, savaşa gözlemci olarak katılıp komutanların öldürülmesi dolayısı ile Onbinler´e komutan seçilen Tarihçi Ksenofon (M.Ö. 430-334)´un kaleme aldığı ?Anabasis? adlı ünlü eserinde, geçtikleri Pers İmparatorluğu´na ait yerlerden, Erzurum ve Gümüşhane yöresinde Khalbilerle, Bayburt yöresinde Gymniaslarla, Çaykara-Of-Sürmene ve Araklı bölgesinde Makronlarla, Trabzon Merkezi´ne yakın Yomra-Arsin-Maçka-Akçaabat bölgesinde Kolkhislerle, Torul civarında Driloslarla karşılaştıklarını, dillerinin farklı farklı olduğunu, yiyecek temini için bunlarla savaştıklarını ve kayıplar verdiklerini, sadece Trabzon ve Giresun merkezlerinde dillerini anlayan Helen kolonistlerini bulduklarını ve onların yardımı ile gemiler temin ederek ülkelerine döndüklerini açık, net ve tafsilatlı bir şekilde anlatmaktadır. 

Pers İmparatorluğu M.Ö. 331 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender´in Asya Seferi saldırılarıyla yıkılır ve İskender İmparatorluğu´na katılır; ne var ki tarihin en büyük komutanlarından biri olan Büyük İskender M.Ö. 324 yılında yine bu bölgede ölünce onun imparatorluğu da dört parçaya bölünür ve kısa bir süre sonra dağılır. 

İskender´in ölümü ile çıkan kaostan yararlanan, kimi kaynaklara göre Eski Pers Kralı II. Artakserkses´in oğlu, kimi kaynaklara göre ise aynı kralın Pontos Satrabı´nın oğlu ve kendi oğlunun adaşı, Pers soylularından I. Mithridates M.Ö. 298 yılında Amasya´yı başkent edinerek yeni bir devlet kurar. Pers dilinde ?Mithra?, güneş tanrısı, ?data? da armağan anlamındadır. Dolayısıyla Mihridates, güneşin, yani tanrının armağanı anlamına gelmektedir. Zaten paralarının bir yüzünde güneş resmi, diğer yüzünde ay ve yıldız mevcuttur. Helen (Yunan) ve Romalı (İtalyan-Bizans) tarihçiler bu krallığa Pontus Devleti adını koyarlar. Gerek Pers İmparatorluğu´na bağlı olan Pontus Kapatokyası Satraplığı ve gerekse daha sonra Pers soylularının kurduğu bu Anadolu Pontus Devleti, tarihte önce Helenler tarafından daha sonra da diğer batılı tarihçiler tarafından ?Pontos? adıyla anılmışlardır. Perslerin kendilerini nasıl adlandırdığı ise bilinmemektedir. 

I. Mithridates´in M.Ö. 226 yılında ölümünden sonra da Pontos Krallığı genişlemeye devam eder ve dördüncü kral olan I. Farnakes (M.Ö. 185-169) zamanında Sinop ele geçirilir ve başkent oraya taşınır. Kısa sürede Giresun ve Trabzon kıyılarında yaşayan Helen kolonileri ve yerli halklar egemenlik altına alınır. Pers İmparatorluğu´nun devamı niteliğinde olan Anadolu Pontos Devleti VI. Mitrhidates zamanında tüm Anadolu´ya hâkim olduktan sonra M.Ö. 88 yılında peş peşe dört Roma ordusunu yok ederek Ege Adaları ve Helas Ülkesini (bugünkü Yunanistan) işgal eder ve devletinin başkentini Bergama´ya taşır. 

İşte bütün bu işleri yapanların adıdır ?Anadolu Pontus Devleti?. Mithridateslerin, Helenlerle, Greklerle, Yunanlılarla, Romalılarla ve Bizaslılarla savaşmış olmaktan başka hiç bir alakaları yoktur. 

Sürekli zehir ve peşinden panzehir içerek vücudunu en keskin zehirlere karşı bile bağışık hale getiren Asya Kaplanı Son Mithridates´in (kimi tarihçiye göre 6. Mithridates, kimine göre ise 7. Mithridates) hayatının tamamı Anadolu´yu batılılara karşı korumak için savaşlarda geçer. 100.000´e yakın Romalı öldürülür bu savaşlarda. Mithridates ile baş edemeyen Roma İmparatorluğu çok güçlü bir ordu hazırlayarak başına ünlü komutan Pompeius (M.Ö. 106-48)´u tayin eder ve Anadolu´ya Mithridates´in üzerine gönderir. Yıllar süren savaşlar neticesinde yenik düşen Yorgun Hükümdar zehir içerek intihar etmek ister lâkin vücudu her türlü zehre karşı bağışık olduğu için ölemez. Kolları zehrin etkisiyle uyuştuğu için de kendi kendini öldüremez. Bu sefer emir erine kendisini öldürmesini emreder ve bu, Büyük Savaşçının son emri olur. Böylece, M.Ö. 63 yılında Büyük Mithridates´in ölümüyle tarihin ilk ve son Pontus Devleti tarihe karışır. 

Anadolu´da bundan başka Pontos Devleti yoktur ve bu devlet de Pers İmparatorluğu´nun devamı olan bir Pers devletidir. Bu meseleyi ünlü tarihçi Mahmut Goloğlu (1915-1982), ?Anadolu´nun Milli Devleti Pontos? adlı eserinin 16. Sayfasında şöyle açıklar:

?Buralara sahip olmak isteyenler; M.Ö. 298 yılında kurulup yine M.Ö. 63 yılında ortadan kalkan Ay-Yıldızlı bayrağı ile Anadolu´nun Milli Devleti Pontus Krallığı ile M.S. 1204 yılında kurulup M.S. 1461 yılında ortadan kalkan Trabzon Devleti´ni birbirine karıştırıp ortaya tarihte hiçbir zaman mevcut olmamış bir Rum Pontus Devleti çıkarmak istemişler, sonra da bu temele dayanarak tarihte hiç mevcut olmayan bu devleti yeniden yaratmak istercesine Anadolu´nun Karadeniz kıyılarında bir Rum Pontus Devleti kurmaya çalışmışlardır. Oysaki bu iki devletin birbirleriyle hiçbir ilgisi ve ilişkisi yoktur. M.Ö. kurulup yine M.Ö. yıkılan Pontus Devletinin merkezi, önce Amasya, sonra Sinop, geçici bir süre içi de Bergama idi. Pontus Devleti´nin ortadan kalkışından 13 asır sonra Doğu Karadeniz´de kurulan devletin merkezi Trabzon´du. 20. yüzyılın başlarında ve özellikle Milli Mücadele yıllarında kurulması hayal edilen ve kurulmasına çalışılan Rum Pontus Devleti için tasarlanan merkez ise Samsun idi.? 

Özetlemek gerekirse:

1- Pontos Devleti M.Ö. 298 de Persler tarafından kurulup M.Ö. 63 yılında Romalılar tarafından yıkılan, 22 ayrı dilde 22 ayrı Anadolu Halkını egemenliği altına alan, Pers İmparatorluğu´nun devamı ve imparatorluk düzeyinde bir devlettir.

2- Trabzon Devleti, bu devletten 1265 sene sonra Haçlıların 4. Haçlı Seferi´nde (M.S. 1200-1204) İstanbul´u işgal etmeleri üzerine buradan kaçarak Trabzon Kolonistleri´nin kalesine sığınan Roma Prensi Aleksios Kommenos´un kurduğu ve 1461´de Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırılan ve sadece Rize, Trabzon ve Giresun yöresine hükmedebilmiş, o zamanki Anadolu beylikleri düzeyinde küçücük bir devletçiktir.

3. Rum Pontus Devleti ise, Osmanlı İmparatorluğunun yıkılış ve yok ediliş projesi Sevr´e göre tasarlanan ve hiçbir zaman kurulamayan, tarihte mevcut olmayan, hayali bir devlettir. 

Öncelikle bölge halkımızın ve sonra da tüm milletimizin bu tarihi gerçeklerin göz ardı edilmesi suretiyle asırlardır alıştırıldığı ve ezberlettirildiği yanlış bilgilerin etkisinden kurtulması kuşkusuz zaman alacaktır.                                                                              

KAYNAKLAR:

1.Anadolu´nun Milli Devleti Pontos, Mahmut Goloğlu, Kalite Matbaası, Ankara 1973.

2. Ksenofon, Anabasis (Tercüme: Hayrullah Örs), Remzi Kitabevi, Ankara 1938.

3.Tarih, Heredotod, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Çeviren Müntekim Ökmen, , Ocak 2002, İstanbul. 

4.Pers İmparatorluğu https://www.msxlabs.org/forum/tarih/16449-persimparatorlugu.html#ixzz53xRFg8jN

5. Anadolu Kaplanı Mithridates, http://arkeografya.com/index.php/konular-/tarih-/368-anadolu-kaplan-m

6. Pontos Krralları, https://wikipedia.kim/wiki/Pontus_krallar%C4%B1_listesi

7.Pontos Krallığı döneminde Trabzon, http://www.habule.com/Trabzon/pontus_donemi.htm