KTÜ Jeoloji Mühendisliği bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş´ın kaleme aldığı ?Uzungöl´ün Düşündürdükleri? adlı makaleyi sizlerle paylaşıyoruz.
Doğu Karadeniz Bölgesinin doğal ve kültürel kaynak değerlerini hedef alan, kalkınma projesinin bir parçası olan, ekotruzim bölge için hayati önem taşımaktadır.
Ancak, eko turizm ile ilgili ?Uzungöl Projesi´ son 15 yıl içerisinde hızlı bir şekilde çarpık yapılaşmaya ve betonlaşmaya kurban edildi.
Bu katliamın sorumlusu bizleriz.
İlgili Belediye Başkanından, Kaymakamına, Valisinden ilgili Bakan veya Bakanlara; Siyasilerden, Sivil Toplum Örgütlerine, duyarlı tepki vermeyen vatandaşlar olarak bizler sorumlu ve suçluyuz.
Sahipsiz Uzungöl de kentsel dönüşüm ve değişim için çalışmalar başlatıldı.
Nasıl mı?
Bu ülkenin yönetim anlayışına göre Uzun göle sahip çıkabilen, çarpık yapılaşmaya ?dur´ diyebilen, yasama, yürütme ve yargı ile ilgili en üst düzeyde yetkiye sahip olan Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve ülkemizin iç güvenliğinden sorumlu Bakanımız Sayın Süleyman Soylu´dur.
Benzer şekilde, 2010 yılında Tabiat parkı ilan edilen Sera Gölünde yapılan beton perde için Sayın Bakan Soylunun ?Yakışmadı, yıkın´ dediğinde, duvarın sorumluluğunu üstlenerek teknik olarak duvarın yapılma gerekçesini açıklayabilen bir teknokrat ve veya bürokratın ortaya çıkmaması oldukça düşündürücüdür.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan, AKP teşkilatında metal yorgunluğu var dediğinde bu yorgunluğun sadece siyasilerde değil teknokrat ve bürokratlarda da olduğunu göremedi herhalde.
Uzungöl de 5 Bakanlığın ortak girişimi ile yapılması planlanan kentsel dönüşüm projesinin nicelik ve niteliği Uzungöl´ün geleceği için hayati önem taşımaktadır. Bu projenin amacına ulaşabilmesi için Uzungöl´ün jeolojik tabanlı çevre planlanmasının çok iyi yapılması gerekmektedir.
UZUNGÖL NASIL OLUŞTU?
Şekil 1: Alüvyon set gölünü açıklayan blok diyagram. Yükselen fay bloğundaki yan dereler blok, çakıl, kum gibi alüvyon malzemelerini etkin ve sürekli yağış anında ana vadiye hızla taşıyarak ana vadide akan derenin önünü keser ve alüvyon set gölü (lake) oluşmasına neden olur.
Şekil 2: Alüvyon set gölünün oluşumunu gösteren bir arazi fotoğrafı. Yan dereden yamaç aşağı hızla akan su ile karışık alüvyon malzemesi ana vadide akan derenin önünü keserek bir alüvyon set gölünün oluşmasına neden olmuştur.
Şekil 3: Uzun Göl doğu-batı doğrultulu bir FAY vadisi boyunca uzanır. Y: Fayın göreceli yükselen bloğu. A: Fayın göreceli alçalan bloğu. A1, A2, A3, güneyde, yükselen fay bloğunda, gelişmiş alüvyon yelpazeleri. A1 ve A2 alüvyon yelpazeleri ana vadinin önünü keserek Uzungöl´ün oluşmasına neden olmuştur.
Uzungöl doğu-batı doğrultulu bir fay vadisi boyunca uzanmaktadır.
Fayın güney bloğu kuzey bloğa göre yükseldiğinden güney blok şiddetli bir şekilde aşınmaya uğramıştır.
Yükselen blokta, batıdan doğuya doğru 3 yan dere güneyden kuzeye doğru blok, çakıl, kum, boyutunda kayaç parçalarını ana vadiye, Uzungöle taşımaktadır.
Bu sedimanlar Uzungöl´ün uzandığı dereye ulaştığında üçgen şeklinde alüvyon yelpazeleri (alluvial fan) oluşturmaktadır.
Aşırı ve uzun süreli yağışlarda vadinin güney yan kollarındaki kayaç parçaları su ile karışarak yamaç aşağı doğru çok hızlı akan moloz çamurlarına (debris flow ) dönüşmektedir.
1600 yıllarda gerçekleştiği tahmin edilen ve bölgede göç olaylarına neden olan bu tür şiddetli ve uzun süreli yağmur, feyezan, Uzungöl Mahallesinde alüvyon yelpazesi şeklinde ana vadide akan derenin önünü keserek Uzungölün oluşmasına neden olmuştur.
GEÇMİŞ GELECEĞİN ANAHTARIDIR
Geçmişte, tam olarak bilinmeyen bir zamanda, Uzungölün oluşmasına neden olan feyezanın tekrarlanması çok muhtemeldir.
Bu nedenle Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırma Dairesi geçmişte, bu gibi doğal afetlerin yaşanmış olduğu yerlerde, dere ağızlarında, doğal afetlerin tekrarlanabileceğini, gerekli önlemlerin muhakkak alınması gerektiğini özellikle vurgulamaktadır.
UZUNGÖLÜN GÜNEY KESİMİ RİSKLİ
Gölün güneyindeki 3 yan dere geçmişte yaşanmış bir felaketi gelecekte de tekrarlayabilir.
Bu nedenle Uzungölün dönüşüm projesinde gölün kuzeyi nüfus yoğunluğu daha fazla yerleşim alanları, güney kenarı ise nüfus yoğunluğu daha az, park ve dinlenme ve gezinti alanları olarak planlanmalıdır.
Günümüzde dere ağzında kurulan Uzungöl Mahallesi ve civarındaki yerleşim bölgeleri bu bakımdan risk altındadır.
Şekil 4: 1999 yılında Venezüella´da dere ağzında kurulan yerleşim alanın etkin ve sürekli yağış sonrası alüvyon yelpazesinden etkilenişini gösteren resim. Bu tür yerleşim alanları Doğu Karadeniz sahil yerleşim alanlarında yaygındır.
UZUNGÖLÜN ÖMRÜ
Her gölün olduğu gibi Uzungölün de doğuş, gelişim, yaşlanma ve ölüm dönemleri vardır.
Yaşlanma dönemine hızla yaklaşan Uzungöl, bir taraftan insanlar tarafından kirletilirken, göle boyuna ve enine giren dereler tarafından da hızla doldurulmaktadır.
Önümüzdeki 50 yıl içerisindeki iklim değişiminin sonuçları ve uzungölün yönetim anlayışı gölün olmak, ya da olmamak gibi akıbetini belirleyecektir.
Kaynak:haber61
