13-17 Mayıs 2025 tarihleri arasında Bakü’de bir sempozyuma katıldım. Bu yazıda, Bakü ve özellikle Azerbaycan dili hakkında gözlemlerimi aktarmak istedim.
14-16 Mayıs 2025 tarihleri arasında Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi ve Azerbaycan Ulusal Basınının 150. Yıldönümüne ithafen Bakü Devlet Üniversitesi Jurnalistika Fakültesi Ortaklığı ile Bakü'de bir sempozyum (bilimsel toplantı) düzenlendi. Bu, 12. Uluslararası İletişim Günleri “ Dijital Çağda Medya ve İletişim Çalışmaları” sempozyumuydu. Sempozyuma, N. Ağıralioğlu ve K. Ayçan tarafından hazırlanan "Türk Devletlerinde, Temel Kaynakların Ortak Türk Alfabesiyle Yeniden Yazılması, Yayınlanması ve Dijitalleştirilip Seslendirilmesi" başlıklı bildiri kabul edilmişti. Bildiriyi sunmak üzere Antalya Bilim Üniversitesi Rektörlüğü, bildiri sahiplerini görevlendirmişti.
Üsküdar Üniversitesi ve Bakü Devlet Üniversitesi ortaklığı ile Bakü’de düzenlenen bu sempozyuma bir arkadaşla birlikte katılmaya karar verip bildirimizi hazırladık ve sunduk. 2024 yılında Türk lehçelerinde ortak alfabenin kabulünden sonra, çalışmamızda, Türk lehçelerinde dijitalleştirme (rakamlaştırma) için atılması gerekli şu 4 adım üzerinde durulmuştur. 1. Dijitalleştirmede temel kitapların ve önceliklerinin belirlenmesi, 2. Türk lehçelerindeki kelimelerin ortak imlalarının belirlenmesi, 3. Dijitalleşmelerin web sitelerine aktarılması, 4. Bu dijitalleşme için Türk Devletleri Teşkilatına bağlı, Avrupa Birliğindekine benzer, bir Türk Dijitalleştirme Teşkilatı ve fonu oluşturulması. Türk lehçelerindeki akraba adları, insan uzuvları, sayı adları ve kişi zamirleri için ortak imlalar tablolar halinde teklif edilmiştir. Çalışmada, belirlenen kelimelerin ortak imlası için Türk lehçelerinde en çok sayıda kullanılan birinci ve/veya ikinci kelime ortak imla olarak seçilmiştir. Ayrıca karar verilemeyen kelimelerde, “Kasgarlı Mahmud’un Büyük Sözlüğü” gibi eski Türkçedeki kaynaklar kullanılmıştır.
Sunumumuzdan Sonra Oturum Salonunda Çekilen Resim
4-5 gün kaldığımız Bakü’de pek çok husus çok iyiydi. Sempozyum Komitesi her öğle vaktinde, üniversiteye yakın bir lokantada, yurt dışından gelenlere toplu yemek verdi. Sempozyumun iyi geçmesi için ne gerekli ise yaptılar. Fakat en çok dikkatimizi çeken Azerbaycan’da konuşulan Türkçeydi. Azerbaycan Türkçesinin en az bozulan lehçelerden biri olduğunu müşahede ettik.
Birinci gün, 14 Mayıs, 2025’te, ilgimizi çeken konudaki bir salonda bildirileri dinledik. Görevli öğrenciler her gün katılımcılara her bakımdan yardımcı oldular. Öğlen tatillerinde belli bir grupla bir odada çay içtik ve sohbet ettik. Karşılıklı Türkçe, tarih, konularında çok seviyeli Türkçe dili ile sohbetler oldu. Katılanların çoğu yazdıkları veya okudukları şiirlerle dikkatimizi çekti. Heyecanlı, muhtevalı ve samimi sohbetler yapıldı. Yurt dışında ana dilde sohbetler güzel olmaz mı?
Öğle Tatillerinde Yapılan Sohbetlerden Bir Resim
Ertesi gün sabah 10’da Sempozyumun açılış töreni yapıldı. Bakü Devlet Üniversitesi Rektörü Elçin Babayev muhtevalı bir konuşma ile toplantıyı başlattı. Daha sonra Üsküdar Üniversitesi Rektörü Nazife Güngör çok seviyeli bir konuşma yaptı. Diğer bazı konuşmalardan sonra bir musiki konseri ile toplantı son buldu. Öğleden sonra bilimsel oturumlara devam edildi.
Üçüncü gün öğleden sonra bizim bildiriyi sunduk ve saat 5’e doğru bir kapanış toplantısı düzenlenerek katılanlara sertifika verilmesiyle sempozyum sona erdi. Bakü Devlet Üniversitesinin hocalarına, elemanlarına ve öğrencilerine gösterdikleri mükemmel misafirperverlikten dolayı müteşekkiriz.
Bakü, rüzgârlı şehir demektir ve nüfusu 3 milyonu aşmıştır. Azerbaycan’ın en büyük şehridir. Azerbaycan nüfusunun yaklaşık %30’u Bakü’de yaşamaktadır. Bakü Devlet Üniversitesi ise, 1919’da kurulmuş, Azerbaycan’ın en büyük devlet üniversitesidir.
Bakü Devlet Üniversitesi
Çay molalarında ve öğlen yemeklerinde oradaki insanlarla sohbet etme fırsatları yakaladık. Türkiye’ye dönünceye kadar da şehirde görülmesi gereken mekânları görmeye çalıştık.
Bozulmamış kelimeleri ve sözleri ile oradaki insanların konuştukları Türkçeye hayran kaldık. Dikkatimizi çeken bazı konuşmalardan ve yazılardan birkaç örnek vermek istiyorum:
YOLÜSTÜ GÖRÜŞEK (tatlı, temiz ve konforlu mıntıkalar, Azerbaycan’ı birleştiren bütün yollarda!
Nesimi için bir cadde köşesinde bir resim
(bende sığar iki cihan, Ben bu cihana sığmazam)
Dede Korkut (7. Asır
(Eski Pambuk bez olmaz,Karı düşman dost olmaz.)
SAMED VURĞUN SOKAĞI
(SAĞLAMLIK VE GÜZELLİK )
Gıda Alerjisi Hakkında Haberdarlık
Yolcuların İsteği İle Gıda Mahsulleri Kızdırılabilir.
Görevli Girişi
Temiz Şeher (GIDA DIŞI ATIKLAR İÇİN)
SİZİN FİKRİNİZ ÖNEMLİDİR
Seyahate Öz İnternetinle Bağlan
Çocuk Oyun Meydanı. Ana ve Çocuk Odası. İstirahat Alanı.
Çalışma Alanı ve Kütüphane. İbadet Odası. Abdest Odası.
Tuvaletler. Sigara Çekme Odası.
BAKapılar
GAJ SAKLAMA YERİ
İBADET ODASI
Tost çöreği
Şikâyetler ve teklifler için QR-kodu tarayın
Özüne Hizmet
Kıymetli Yolcular,
Hatırlatırız ki Hava Ulaşımı Tehlikesizliği taleplerine ve Hava Yolu Şirketlerinin kurallarına, ayrıca cümleden salonumuzun dâhili kurallarına esasen sıvı, o cümleden alkollü içkilerin salondan kenara (dışarıya) çıkarılması kesin yasaktır.
Sizin desteğiniz hava taşımalarının tehlikesizliğinin ve keyfiyetinin temin edilmesinde vacip bileşendir.
Size tehlikesiz ve hoş uçuşlar arzuluyoruz.
İÇKİ VE GIDA MAHSULLERİNİN SALONDAN ÇIKARILMASI YASAKTIR
Bakü Üniversitesinin 12 Mayıs 2025 tarihli gazetesinde, Prof. Dr. Sabir Memmedov tarafından yazılan “Daş (taş) Kitabelerde Tanrının ruhu” adlı makalenin son paragrafı, Azerbaycan lehçesi hakkında bir fikir vermek için aşağıya alınmıştır.
Onun (Nikolay Yadrintsen) getirdiyi daş kitabelerin metnini meşhur Danimarkalı Arkeolog-Dilci Vilhelm Thomsen açıqlayabilir. Alim, 1893-cü ilde (yılda) Danimarka Kral Akademisyasında geniş meruze (rapor, maruzat) ile çıxış edir ve öz keşfini elmi (ilmi) ictimaiyette takdim edir. O, daş kitabelerin metninin bir hissesini deşifre etdiyini, qadim Türk elifbasının mahiyyetini, yazı üslubunu, sözlerin yazılış qaydasını, bezilerinin menasını açıqladığını ortaya qoyur. Thomsen’i, elmi daireleri ve müasir dövrde bizleri heyretlendiren hem de odur ki, meşhur dilcinin bu qadim metinlerden oxuya bildiyi ilk söz “tengri“ (“tanrı”, “ilahi qüvve”, “yaradan”) olur. Tesadüf mü?..
Orhun Kitabeleri
Azerbaycan’da yemek çeşitleri ve lezzetleri hemen hemen Türkiye’dekilerle aynı. Yemekler kırmızı et ağırlıklı. Her lokantada ekmek yanında mutlaka Tandır Çöreği veriyorlar. Bazı lokantaların bir köşesinde tandır yapmışlar ve elektrikle çalışan bu tandırda, yemek siparişleri hazırlanırken, 5-10 dakikada çok lezzetli tandır ekmeği (çöreği) pişirip müşteriye sıcak sunuyorlar. Azerbaycan’da, Türkiye’deki gibi, her türlü sebze ve meyve yetişir. Zaten iki ülkenin enlemleri ve iklimleri oldukça benzer.
Grubumuzla Bir Akşam Yemeği
Fırsat buldukça bir arkadaş grubu ile Bakü Şehrini gezdik. Gezilecek yerler içinde kanaatime göre Kızlar Kalesi, Neftçiler Caddesi, İçeri şehir ve Şehitler Mezarlığı başta gelir. Şehrin tarihi merkezi olan Kız Kulesinin etrafında, eski şehrin en yüksek tepesindeki Şirvanşahlar Sarayı gibi pek çok tarihi eser vardır. Şirvanşahlar Saltanatı Azerbaycan’da, 861-1538, yaklaşık 700 sene sürmüş.
Bakü şehri, çok düzenli planlanmış ve imar edilmiş. Binaları çok kaliteli ve güzel yapılmıştır. Cadde ve sokakların her iki tarafında ağaç sıraları ve yaya yolları var. Sokaklar çok temiz. İnsanlar çok yardımsever ve Türkiye’den gelenlerle çok alakadarlar.
Qız Galası (Kız Kalesi)
Neftçiler (Petrolcüler) Bulvarı
Bakü’de Şehitler Xıyabanı (Mezarlığı)
Bakü’de İçeri Şeher (Şehir)
Şirvanşahlar Sarayı
Özet olarak Azerbaycan’da konuşulan Türkçe lehçesindeki pek çok kelime, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde de kullanılmaktadır.
Yazıyı BAKÜ’DEN bir şiirle bitirelim.
