- GİRİŞ
Dil ve tarih, kültürün en önemli unsurlarındandır. Bunun için her ülke diline ve tarihine değer verir ve vatandaşlarının bu sahalarda öğrenmesini ve gelişmesini sağlamak için çeşitli çalışmalar yürütür. Bilindiği gibi, özümsenen kültür değerleri vatandaşların kimlik ve kişilik kazanmasında önemli rol oynar.
Türkiye üniversitelerinde, Türkçe-I ve Türkçe-II, Tarih-I ve Tarih-II adlı 4 farklı ders, her bölümde zorunlu olarak yıllardan beri okutulmaktadır. Bu dersler Yükseköğretim Kanunu gereğince üniversitelerde zorunlu olarak açılmaktadır. Açılan bu derslerden öğrencilerin ne öğrenmeleri hedeflenmektedir? Bu derslerin verimi nedir? Kimler okutur bu dersleri? Dersleri okutanlarda aranan asgari akademik seviye nedir? Okutanların üniversite teşkilatlanmasında yeri nerededir? Bu gibi soruları irdelemek ve çözüm yolu teklifi için bu yazı hazırlanmıştır.
- KONUNUN GEÇMİŞİ
1933 yılında Almanya’dan kaçan bilim adamalarının yardımıyla yeniden yapılandırılan İstanbul Üniversitesinde ilk kurulan bölümler içinde Filoloji (Dil Bilimi) ve Tarih de vardı.
1944’te açılan Ankara Üniversitesinde, Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi ilk kurulan fakültelerden biriydi.
Osmanlı Döneminde de, İptidai (ilkokul), Rüştiye (ortaokul) ve İdadi (lise)’de Türkçe (Osmanlı Lisanı) ve Tarih dersleri okutuluyordu (Topuzkanamış, 2018 ). Ayrıca çeşitli eğitim kademelerinde tarih dersleri vardı. Osmanlı döneminde Farsça, Arapça için ayrı dersler açılır ve yabancı dil olarak genellikle Fransızca okutulurdu. Fakat o dönemlerde Türkçe ’ye ne kadar önem verildiği pek bilinmiyor. 1074’te Bağdat’ta yazılan meşhur Dîvânu Lugâti't-Türk adlı eserin 1914 yılına kadar pek kullanılmadığı, kayıp olduğu ve ilk nüshasının 1914 yılında bulunduğu dikkate alınınca, bu dönemde de Türkçeye pek önem verilmediği anlaşılmaktadır.
- BUGÜNKÜ HUKUKİ DURUM
1933-1980 arasında Türkiye Üniversitelerinde, her bir bölümde okutulan bir Türkçe dersi yoktu; sadece “İnkılap Tarihi” dersi vardı.
1980’li yılara gelindiğinde, Üniversitelerin bölümlerine bazı Tarih ve Türkçe dersleri konulduğu görülmektedir. Fakat bu derslerin önemi pek çok üniversitenin yönetimi tarafından anlaşılamadığından verimli yürütülememiştir.
1981 yılında yürürlüğe giren ve halen geçerli olan 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu, bu hususta genelde önemli bir düzenleme meydana getirdi. Bu kanunda, bütün üniversitelerde, diğer fakülteler gibi, rektörlüğe bağlı Fen ve Edebiyat Fakültelerinin kurulması şart koşulmuştur.
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun Eğitim-Öğretim ile İlgili Maddelerinden Fen ve Edebiyat Fakültelerinin kurulmasıyla ilgili birkaç örnek verelim.
2809 SAYILI YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI TEŞKİLAT KANUNU (208 Üniversite için 208 adet Ek Madde)( https://www.gysakademi.com/pdfler/ders/2809_sayili_yuksekogretim_kurumlari_teskilat_kanunu.pdf)
- Ankara Üniversitesi: Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi.
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi: Fen ve Edebiyat Fakültesi.
- İstanbul Üniversitesi: Rektörlüğe bağlı Edebiyat Fakültesi, Fen Fakültesi.
- İstanbul Teknik Üniversitesi: Temel Bilimler Fakültesinin adının değiştirilmesiyle oluşturulan ve Rektörlüğe bağlanan Fen- Edebiyat Fakültesi.
- Boğaziçi Üniversitesi: Temel Bilimler Fakültesinin adının değiştirilerek oluşturulan ve Rektörlüğe bağlanan Fen- Edebiyat Fakültesi.
Bu kanunla, Edebiyat Fakültesi olmayan üniversitelere de bu fakültenin kurulması sağlanmış oldu. Böylece hukuki altyapı sağlanarak Türkçe ve Tarih gibi genel kültür konularının üniversite bilim kapsamı içinde öğretilmesi ve değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Fakat uygulamalar bu hedeften çok uzakta kalmıştır.
4.YURT DIŞI ÜLKELERDE DURUM
Yurt dışındaki bazı üniversitelere bakalım. Aşağıda Avrupa ve Amerika kıtalarından birer gelişmiş üniversite programı örnek alınmıştır.
- Viyana Üniversitesinde Bazı Lisans Programları:
Viyana Üniversitesinin konu ile ilgili bölümleri aşağıdaki listede verilmiştir (https://viyanauniversite.net/viyana-universitesi-bolumleri).
• Antik Çağ Tarihi ve Klasik Antik Çağ Çalışmaları
• Bizans Çalışmaları ve Modern Yunan Çalışmaları
• Katolik Teolojisi
• Klasik Filoloji
• Mısır Bilimi
• İngilizce ve Amerika Çalışmaları
• Avrupa Etnolojisi
• Coğrafya
• Alman Filolojisi
• Tarih
• Sanat Tarihi
• Macar ve Fin Çalışmaları
• İslam Teolojisi
• Japonoloji
• Yahudi Çalışmaları
• Kore Çalışmaları
• Güney Asya ve Tibet Dilleri ve Kültürleri
• Dilbilim
• Doğu Çalışmaları
• Felsefe
• Siyaset Bilimi
• Tarih Öncesi ve Tarihsel Arkeoloji
• Protestan Teolojisi
• Psikoloji
• Din Eğitimi
• Romantik Çalışmalar
• İskandinav Çalışmaları
• Sinoloji
• Slav Çalışmaları
• Sosyal ve Kültürel Antropoloji
• Sosyoloji
• Kültürlerarası İletişim.
Listeden görüldüğü gibi Viyana Üniversitesinde, konuya benzer programlar yanında, Alman Dili ve Tarih gibi 4 yıllık eğitim veren programları bulunmaktadır.
- Harward Üniversites
ABD’de, Harward Üniversitesinde bulunan 100’e yakın bölüm programından konu ile ilgili olan bazı 4 yıllık eğitim programları aşağıda verilmiştir (https://www.harvard.edu/programs/).
Klasikler
Karşılaştırmalı Edebiyat
Karşılaştırmalı Din Çalışması
Yaratıcı Yazarlık ve Edebiyat
Dramatik Sanatlar
Yer ve Gezegen Bilimleri
Doğu Asya Çalışmaları
İngilizce
Cermen Dilleri ve Edebiyatları
Tarih
Tarih ve Edebiyat
Tarih ve Bilim
Sanat Tarihi
Sanat ve Mimarlık Tarihi
Dilbilim
Yakın Doğu Dilleri ve Din
Romantik Diller ve Edebiyatlar
Slav Dilleri ve Edebiyatları
Güney Asya Çalışmaları
Bu listede, devlet dili olan İngilizce ve Tarih bölümleri de olduğu görülmektedir. Ülkede bütün bölümlerde Amerikan Tarihi ve İngilizce dersleri de açılmaktadır.
5. AMERİKA’DA TÜRK DİLİ PROGRAMLARI OLAN ÜNİVERSİTELER:
Amerika Birleşik Devletlerinde Türkçe dilleri ile ilgili pek çok üniversitede programlar olduğu açıklanmaktadır (https://www.ataa.org/press-releases/learning-turkish-and-turkic-languages-on-digital-environment-in-the-us/).Bu programların olduğu üniversiteler aşağıda verilmiştir (Ağıralioğlu, 2024).
Amherst College. Amherst, MA [Five Colleges Consortium]
Boston University, Boston, MA
Brigham Young University, Provo, UT
Brown University, Providence, RI
Columbia University, New York, NY
Cornell University, Ithaca, NY
Duke University, Durham, NC
George Mason University, Fairfax, VA
George Washington University, Washington DC
Georgetown University, Washington, D.C.
Harvard University, Cambridge, MA
Hampshire College, Amherst, MA [Five Colleges Consortium]
Indiana University, Bloomington, IN – Turkish Flagship Program
McGill University, Montreal, Quebec, Canada
Michigan State University, East Lansing, MI
Mount Holyoke, South Hadley, MA [Five Colleges Consortium]
New York University, New York, NY
Northwestern University, Evanston, IL
Ohio State University, Columbus, OH
Portland State University, Portland, OR
Princeton University, Princeton, NJ
Rutgers University, New Brunswick, NJ
Smith College, Amherst, MA [Five Colleges Consortium]
Stanford University, Stanford, CA
State University of New York at Binghamton, Binghamton, NY
Syracuse University, Syracuse, NY
University of Arizona, Tucson, AZ
University of California at Berkeley, Berkeley, CA
University of California at Los Angeles, Los Angeles, CA
University of Chicago, Chicago, IL
University of Florida, Gainesville, FL
University of Illinois, Urbana-Champaign, IL
University of Kansas, Lawrence, KS
University of Maryland, College Park, MD
University of Massachusetts, Amherst, MA [Five Colleges Consortium]
University of Michigan, Ann Arbor, MI
University of North Carolina, Chapel Hill, NC
University of Oregon, Eugene, OR
University of Pennsylvania, Philadelphia, PA
University of Pittsburgh, Pittsburgh, PA
University of Texas, Austin, TX
University of Toronto, Toronto, Canada
University of Washington, Seattle, WA
University of Wisconsin, Madison, WI
Yale University, New Haven, CT
- AZERBAYCANCA 4 ÜNİVERSİTEDE
Indiana University, Bloomington, IN
University of California at Los Angeles, Los Angeles, CA
University of Texas, Austin, TX
University of Wisconsin, Madison, WI
- KAZAKÇA 7 ÜNİVERSİTEDE
Indiana University, Bloomington, IN
Michigan State University, East Lansing, MI
University of California, Berkeley, CA
University of Iowa, Ames, IA
University of Chicago, Chicago, IL
University of Washington, Seattle, WA
University of Wisconsin, Madison, WI
- KIRGIZCA 1 ÜNİVERSİTEDE
University of Washington, Seattle, WA - TATARCA 2 ÜNİVERSİTEDE
Arizona State University, Tempe, AZ
University of Wisconsin, Madison, WI
f. ÖZBEKÇE 10 ÜNİVERSİTEDE
Arizona State University
Columbia University, New York, NY
Harvard University, Cambridge, MA
Indiana University, Bloomington, IN
Michigan State University, East Lansing, MI
University of Chicago, Chicago, IL
University of Iowa, Ames, IA
University of Michigan, Ann Arbor, MI
University of Washington, Seattle, WA
University of Wisconsin, Madison, WI - UYGURCA 1 ÜNİVERSİTEDE
University of Kansas, Lawrence, KS. - ÜNİVERSİTELERİZDE UYGULANAN DURUM
Türkiye’de, üniversitenin herhangi bir bölümüne giren öğrenciler Türkçe-I ve Türkçe-II, Tarih-I ve Tarih-II derslerini almak zorundadır. Genellikle bölümler kendi programlarını hazırlarken bu dersleri ilk yıllara yerleştirirler. Üniversiteye giren ve bu dersleri almaya başlayan öğrenci bir şok geçirir. Bu derslerin içerikleri ve seviyeleri çok düşüktür. Üstelik genellikle genç ve yeni Türkoloji veya Tarih bölümünü bitiren öğretim elemanları tarafından dersler okutulur. Bu durum öğrenci nazarında derslere ve üniversite eğitimine itimadın azalmasına sebep olur. Bu ortamdan pek fazla bir şey öğrenemeyeceği kanaatine varır. Bu anlayış üniversite bitene kadar devam eder. Türkçe ve Tarih konularında üniversiteden bir şey öğrenemeyeceği zehabına kapılır. Bu durum öğrencinin sadece bu derslerden soğumasına değil, üniversiteden de soğumasına sebep olabilmektedir.
Hâlbuki bu derslere en az doktora yapmış bir öğretim elemanı girse ve bilimsel yöntemlerle konuları işlese dersler çok daha verimli olur. Bu dersi veren öğretim elemanlarını Rektörlüğe bağlı bir Edebiyat Fakülte altında toplanması öğretim elemanlarının kalıcı kadroda ve güven içinde çalışmalarını sağlar. Böylece verilen derslerde öğrencilerin öğrenme isteği artar verim yükselir ve öğretim sisteminden beklenen fayda sağlanır.
Üniversitelerde her bölümde okutulan Türkçe ve Tarih dersleri için pek çok üniversitenin teşkilat şemasında bu dersleri sahiplenen bir birimi yoktur. Bu iki ders için ayrı ayrı birimler kurularak bunlar bilimler kapsamı içine alınmalıdır. Türkçe-I dersinde Gramer (Dilbilgisi) ağırlıklı, Türkçe-II dersinde “Yazma” ağırlıklı; Tarih-I için “Dünya Tarihi” ve Tarih-II için “Türkiye Tarihi” ağırlıklı içerikleri olan ders programları hazırlanabilir.
- SONUÇ
Türkiye’de devlet üniversitelerinde ve Vakıf üniversitelerinde Türkçe ve Tarih derslerini veren öğretim elemanlarının en az doktora seviyesinde eğitim alma şart aranmalıdır. Bu öğretim elemanları usulünce öğretim üyesi olarak atanmalı ve kadrolara Türkçe ve Tarih bölümleri şeklinde üniversitede, varsa Edebiyat Fakültesine bağlanmalı, yoksa doğrudan rektörlüğe bağlı bir fakültede toplanmalıdır. Böylece Türkçe ve Tarih dersleri her bölümde bilgili ve tecrübeli öğretim üyeleri tarafından verilmiş olur.
Sonuç olarak, üniversitelerde her bölümde okutulan Türkçe ve Tarih derslerinin seviyesi ve verimlerinin yükseltilmesi için hem devlet hem de vakıf üniversitelerinde “Türk Dili ve Edebiyatı” ile “Tarih” bölümlerinin açılması gerekir.
KAYNAKLAR
Ağıralioğlu, N. (2024), Türkçe Hakkında, Çaykara Gündem Gazetesi, 18.07.2024.
https://www.ataa.org/press-releases/learning-turkish-and-turkic-languages-on-digital-environment-in-the-us/
https://www.harvard.edu/programs/
https://viyanauniversite.net/viyana-universitesi-bolumleri
https://www.gysakademi.com/pdfler/ders/2809_sayili_yuksekogretim_kurumlari_teskilat_kanunu.pdf
Topuzkanamış, E. (2018). Osmanlı Dönemi İlk Modern İptidaiye ve Rüştiye Programlarında Türkçe Eğitimi: 1891 Yılı Örneği, OTAM, 43, 247-280.
