Çaykara Eski Orta Okulu için içlerinde Çaykaralı Doç. Dr. Öğretim Üyesi Havva (Kara) Özdoğan’ın da olduğu bir mimar-akademisyenler grubu tarafından bir proje hazırlanması işi, “Üniversite Etik Kurulunca” kabul edilmiştir. Havva Özdoğan Hanım, biz Çaykaralılardan ve ilgilenenlerden yardım beklemektedir. Aşağıdaki yazıyı bana göndermiştir. Ben de sizlere haber vermek istiyorum.
“Merhabalar Hocam, Bizim Çaykara Ortaokulu ile ilgili çalışmamızda etik kurul onay aşaması tamamlandı. O yüzden anket çalışmalarına başlıyoruz. Size iki link göndereceğim. Bunlardan birincisi okulu kullananların görüşlerini, ikincisine Çaykaralıların görüşlerinin alınmasını içeriyor. Birinci çalışmada okulun şematik planlarının (bodrum ve giriş katı) çizilip fotoğrafının yüklenmesi önemli. Hocam, bu linkleri yakın çevrenizde konu ile ilgili kişiler ile paylaşmanızı rica ediyoruz. Ayrıca sizin yazı yazdığınız Çaykara Gündem de paylaşma şansımız olur mu? Bu konuda bize yardımcı olabilir misiniz? Her şey için şimdiden çok teşekkür ederim. Saygılarımla..
Doç. Dr. Havva Özdoğan
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Mimarlık Bölümü.”
Projenin adı "MİMARİ MİRAS ÜRÜNLERİNİN FARKLI DÖNEM KULLANIMLARININ UYARLANABİLİR İŞLEV AÇISINDAN ANALİZLERİ: ESKİ ÇAYKARA ORTAOKULU BİNASI ÖRNEĞİ".
Proje ekibi: Doç. Dr. Havva (Kara) Erdoğan, Prof. Dr Sonay Çevik ve Arş. Gör. Dr. Evşen Yetim.
Haberleşme Adresi: havva.ozdogan@erdogan.edu.tr
ANKET:1
ANKET: 2
https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScjAMjWCgvmI0Lxc1d5OIWgF2GnmuFwLphc-KK5fJWF4O61VA/viewform
DEĞERLENDİRME
Bu bina, “1929 Of Sel Felaketinden sonra, çarşı içinde okul arsası bulmayan insanlar tarafından çarşıdan uzakta, Nahiye Merkezi olan Katahor (Işıklı)’da 5 sınıflı ilkokul olarak 1931 yılında yaptırılmıştır. Yaklaşık 20 yıl etraftaki köylerden ilkokul öğrencileri 5-10 kilometre mesafelerden bu okula gidip gelmişlerdir. Eskilerden dinlediklerimize göre bazı öğrenciler çarıkla, bazıları yalın ayak çamurlu ve karlı patikalarda yürüyerek okula devam etmişlerdir.
Bina, 1952’den sonra Çaykara Ortaokulu olarak kullanılmıştır. Bu yapı, dış duvarları taş, üstü sıvalı iki katlı, çatısı kiremitli bir binaydı.5-10 kilometre mesafedeki köylerin muhtarlarından kereste kiremit taş gibi malzemeler istenmiştir. Halktan temin edilen inşaat malzemeleri ahali tarafından inşaat yerine taşınmış. Kısacası yerli kalkın emeği ile meydana getirilmiş bir yapıdır. Başlangıçta kuzey cephesindeki alt kattan binaya girilirken daha sonra güney cephesinde bir kapı açılmış ve taş merdivenlerle giriş kapısına ulaşılır olmuş. Çünkü kuzey cephesinden soğuk hava rahatsız ediciymiş. Güney cephesindeki bahçe, dere kenarlarından öğrencilerin getirdiği dere taşları ile kaplanmış. Ayrıca bu bahçede akasya ağaçları dikilmişti.
Çaykara merkezinden yaklaşık 200 metre yüksekte yer alan bu yapı, güneşli günlerde bütün gün güneş alır. Ayrıca yüksekçe bir yerde olduğundan her yönden rüzgâr alır ve rutubetli değildir. Binanın manzarası çok güzeldir. Bina yerinden bütün vadi seyredilebilir. Sözü fazla uzatmadan bu bina ile ilgili babamdan öğrendiklerimi ve yaşadıklarımı 2004 (Ağıralioğlu, 2004) ve 2016 (Ağıralioğlu, 2016) yıllarında yazıya döktüm. 2016’kaki yazının ilgili bir kısmını aşağıya alıyorum. Ayrıca 13 Ağustos 2019 tarihinde okulun eski mezunları, Çaykara yöneticileri ve sivil toplum kuruluşu önderleri, yapının restorasyonu için bir toplantı yaptılar. Ümit ve temenni ediyoruz ki bu projenin yapılması tarihi binamızın restorasyonunun başlamasına vesile olur.
2016 Tarihli Yazıdan Notlar:
ÇAYKARA ORTAOKULU İLK BİNASI
1929 yılında meydana gelen ve halkın Büyük Tufan dediği sel felaketi, Solaklı vadisindeki Hadi Pazarı, Çaykara ve Dernekpazarı gibi bütün yerleşim yerlerini sular altında bırakmış ve binaların çoğunu yıkmıştır. Çaykara´da sadece nispeten yüksek yerlerdeki birkaç bina ayakta kalmıştı. Çaykara´da halk tarafından bir ilkokul binası yapılmak istenmiş, bunun için merkezde taşkınlara karşı güvenli bir arsa aranmış, fakat bulunamamıştı. Nihayet Kadohor Köyünde (Işıklı Mahallesi) maddi durumu iyi olan ve Bayburt´ta da arazileri bulunan köyün ileri gelenlerinden Yusuf Ağa ( Hacıhasanoğlu) Çaykara merkezinden oldukça yüksekte, yaklaşık 400 metre kotunda, tepe üstündeki geniş bir tarlasını okul yapılması için hediye etmiştir. Okul binası halk tarafından yapılmıştır.
Arsa temininden sonra inşaat işi, malzeme temini hariç, ihale ediliyor. 280 metre rakımındaki çarşı ile arsa yeri arasında araba yolu olmadığı için bütün inşaat malzemelerinin insan sırtında taşınması gerekiyor. Bu zor iş için nispeten yakın olan Eğridere, Işıklı, Kabataş, Yeşilalan ve Taşören gibi köylerin muhtarlarından yardım isteniyor. Ayrıca bütün köylerdeki her haneden ya 3 TL para verme şartı veya kereste getirme şartı aranıyor. 1930 yılında 1 kilogram dana etinin fiyatı 32 kuruştur. Fakat o dönemde her hanenin 3 TL vermesi pek kolay değil. Pek çok hane kereste getirmeyi tercih ediyor. Para veya keresteden başka her muhtarlığın belli sayıda köşe taşı sağlaması gerekiyor.
Keresteler erkekler tarafından omuzlarda; kum ve çakıl ise 1,0-1,5 kilometre mesafede ve arsadan 1,50 metre aşağıda olan Solaklı ve Yeşilalan derelerinden kadınlar tarafından; taşlar da ip veya sepetlerle yine kadınlar tarafından sırtlarda taşınarak büyük meşakkatlerle inşaat yerine getiriliyor. Binanın inşaat malzemelerinin taşınmasında erkeklerden daha çok kadınların emeği geçmiştir. Bununla birlikte yeri köylere uzak olduğu için ve henüz kadınların okutulması görenek haline gelmediği için bu binada verilen ilkokul eğitim hizmetinden bölge kadınları pek fazla faydalanamıyor.
Okul yapısı doğu- batı doğrultusunda dikdörtgen şeklinde uzanmış bir plan üzerine kuruludur. Bina 2,0-2,5 metre yüksekliğindeki bir bahçe katı üzerine kurulmuş ve normal 1 kattan ibarettir. Binaya güney cephesinden iki taraftan yükselen 8-10 basamaklı bir merdivenle çıkılmaktadır
Şekil 2 Çaykara eski ortaokul binası, çarşıdan gelişte giriş merdiveni.
Geniş bir holü ve koridoru vardı. İçine 5 sınıf ve birkaç idare odası yerleştirilmişti. Tuvaletler bahçede yapılmıştı. Bütün duvarlar taş ile örülmüş, daha sonra sıvanmıştı. Döşemeler betonarme olmakla birlikte yerler ahşap tahtalarla kaplanmıştı. Binanın dış cephelerine ahşap doğramalı geniş pencereler konmuştu.
Şekil 3 Çaykara eski ortaokul binası, ön cepheden görünüş
Okulun Güney tarafı ön bahçe, kuzey tarafı arka bahçesidir. Ön bahçe yörede pek rastlanmayan ve dışardan getirilip dikildiği tahmin edilen akasya ağaçları ile süslenmişti.
Okul inşaatı 1931 yılında tamamlanıyor. Okulun arka cephesinde pencerelerin üst hizasında, orta yerde sıva kabartması şeklinde 1931 yazısı hala okunabilmektedir. (Şekil 4). Binada 1932 yılında ilkokul eğitimi başlamıştı (Ağıralioğlu, 2004). Arsayı temin eden ve bu bina yapımında emeği geçen kadın ve erkek herkesi minnet, şükran ve rahmetle anıyoruz.
Şekil 4 Çaykara eski ortaokul binası, arka cepheden görünüş.
KAYNAKLAR
Ağıralioğlu, Necati, Çaykara Eğitiminde Bir Köşe Taşı: Ortaokul Binası, Çaykaralılar Haber, Yorum, Kültür ve Sanat Dergisi, Yıl: 13, sayı:18, sayfa 4-7, Haziran 2004.
Ağıralioğlu, Necati, Çaykara Ortaokulu, Çaykara Gündem Gazetesi, 28.06.2016.
Çaykara´nın Tarihi Okuluna Sahip Çıktılar, Çaykara Gündem Gazetesi, 13.08.2019.